Hoeveel coronapatiënten kan Nederland aan?

Ter voorbereiding op een mogelijke crisissituatie zoals in China of Italië heeft de vereniging van intensive care-artsen maandag een ‘draaiboek pandemie’ aan de leden gestuurd. ‘In het uiterste geval kunnen we mensen van ­ouder dan 80 niet meer opnemen.’

De ongekende quarantaine-maatregelen in het noorden van Italië zijn mede het gevolg van de situatie in de ziekenhuizen daar: het aantal (ernstig) zieken is zo groot dat het zorgsysteem deze mensen niet meer kan opvangen. Dat roept de vraag op: hoeveel coronapatiënten kunnen de ­Nederlandse ziekenhuizen aan?

Fase 1: er is nog plek op de isolatie-ic-kamers

Op dit moment is de uitbraak van het coronavirus voor de Nederlandse ziekenhuizen nog te behapstukken. Op zondag waren er 36 patiënten in een ziekenhuis opgenomen, van wie enkelen al weer waren teruggekeerd naar huis. Hoeveel er van hen op de intensive care moesten worden behandeld, is niet duidelijk, maar uit Italiaanse cijfers blijkt dat 1 op de 10 patiënten de zwaarst mogelijke ziekenhuiszorg nodig had, zegt Diederik Gommers, voorzitter van de ­Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC).

Gommers: ‘Wij behandelen die patiënten nu nog in een ic-box met sluis.’ Dat zijn isolatie-kamers die het medisch personeel alleen met beschermende kleding mag betreden, en waarbinnen de luchtdruk lager is dan erbuiten, zodat ziekteverwekkers de ruimte niet verlaten. Over alle ziekenhuizen verspreid heeft Nederland ongeveer tweehonderd van dit soort kamers. ‘Als je eigen kamers vol zitten’, zegt Gommers, ‘bel je een ziekenhuis in de regio.’

Fase 2: isolatiekamers vol, andere ic-bedden nodig

Dan beginnen de problemen, volgens Gommers. Dat kan al relatief snel gebeuren, geeft hij toe. Als 10 procent van de patiënten ic-zorg nodig heeft, zijn er in Nederland maar tweeduizend patiënten nodig om alle isolatie-boxen te bezetten. Dat zou best eens binnen twee weken het geval kunnen zijn, denkt de arts.

Patiënten moeten dan naar ‘gewone’ eenpersoonskamers toe, of samen met andere coronapatiënten in één ruimte. Gommers: ‘Ik werk in het ErasmusMC, daar bestaat de intensive care uit diverse units. Dan zou je ook een unit helemaal kunnen afsluiten.’

In Nederland zijn in totaal zo’n 1.150 ic-bedden. Die zijn lang niet allemaal beschikbaar, de gemiddelde bezettingsgraad van een ic-afdeling is zo’n 70 procent.

Als al die bedden nodig zijn, betekent dat dat ziekenhuizen meer personeel op de ic-afdelingen zal moeten inzetten, dat zij alle planbare zorg zullen stopzetten, dat mensen ook buiten de ic beademd zullen moeten worden, dat de standaarden van welke zorg écht nodig is, zullen verschuiven en dat zo veel mogelijk patiënten het ziekenhuis moeten verlaten – naar verpleeghuizen, of eerder terug naar huis. ‘We zullen van veel organisaties hulp nodig hebben’, zegt Gommers. ‘Daarom zitten we nu al bij elkaar om tafel om alle beschikbare capaciteit af te stemmen.’

Fase 3: de crisis, ‘een soort oorlogssituatie’

Vooropgesteld: arts Gommers denkt niet dat het zo ver zal komen dat ­Nederland ver boven de drieduizend patiënten zal uitkomen. ‘Wij kunnen dankzij ons systeem van huisartsen nieuwe gevallen snel opsporen, in tegenstelling tot Italië waar de verspreiding veel sneller gaat. Maar als het aantal ook hier blijft toenemen, zal het RIVM met strengere maatregelen komen.’

Maar, zegt hij tegelijkertijd, ‘we zijn professionals en we moeten er ons op voorbereiden.’ Nu de situatie in Italië ernstiger is dan gedacht, zijn ‘de plannen naar voren gehaald’. Daarom stuurde de NVIC maandag een draaiboek ‘met concrete aanbevelingen’ naar alle intensive cares van Nederland voor het moment dat minister Bruins van Medische Zorg een crisis uitroept. Omdat, zo stelt het document het ‘belangrijk is, dat we in Nederland op onze ic-afdelingen uniform behandelen en triëren’ in tijden van crisis.

Mochten straks alle ic-bedden vol liggen met corona-patiënten, naar de huidige schatting dus bij zo’n 12 duizend coronagevallen, dan ‘moet je keuzen gaan maken wie er voor zorg in aanmerking komen’, zegt Gommers. ‘Je moet dan kiezen wie de grootste kans op overleving heeft, het lijkt dan meer op een oorlogssituatie.’

Artsen zullen dan voor pijnlijke keuzen komen te staan. In het protocol stelt de intensive care-vereniging voor iedereen van boven de 80 niet meer op te nemen. Hetzelfde geldt voor mensen met kanker en een slechte prognose, voor patiënten na een langdurige reanimatie, voor verkeersslachtoffers voor wie het er slecht uitziet.

Dat is in Nederland nog nooit voorgekomen, benadrukt Gommers. ‘Maar als wij dit soort medisch-inhoudelijke plannen maken, moeten we ze wel met de maatschappij delen.’