AchtergrondBrusselse noodhulp
Hoekstra stribbelt tegen bij steunpakket EU: ‘Een Nederlandse middelvinger naar het zuiden’
De dinsdagavond over de coronacrisis vergaderende Europese ministers van Financiën moeten de nodige obstakels uit de weg ruimen voor er een steunpakket komt. Vooral de tegenstribbelende houding van Hoekstra wordt als ‘een zware belediging’ beschouwd door de zuidelijke eurolidstaten. Kan Berlijn een oplossing bieden?
De Spaanse premier Sánchez wil een Europees Marshallplan tegen de economische coronacatastrofe. De Italiaanse premier Conte roept om eurobonds, volgens de Franse minister van Financiën Le Maire is de EU zonder dat gezamenlijke schuldpapier tot irrelevantie en vergetelheid gedoemd. En minister Hoekstra? Die vraagt de Europese Commissie om een rapport waarom het ene euroland afgelopen jaren wel financiële buffers heeft opgebouwd (Nederland, Duitsland) en het andere (Italië, Spanje) niet.
De intensieve voorbereiding voor de Eurogroep vanavond is in giftige sfeer verlopen. EU-ambtenaren en diplomaten zijn ‘ontzet’ en ‘diep verontwaardigd’ door de Nederlandse opstelling. ‘Dit is op de rand van een zware belediging naar Italië’, zegt een van hen. Een ander spreekt over een ‘Nederlandse middelvinger’ naar het zuiden.
Terwijl het coronavirus rondraast – en steeds meer doden en banen eist – beraden de ministers van Financiën zich vanavond voor de tweede keer in een week per video over de economische consequenties. Hoewel ECB-voorzitter Lagarde een krimp van de economie met 10 procent voorziet – in Brussel wordt gesproken over ‘oorlogsschade’ – ontbreekt volgens diplomaten het gevoel van een noodtoestand ‘bij sommige ministers’. Dan wordt vooral naar Hoekstra gewezen. Diens Duitse collega Scholz is meer bereid tot beweging, zij het in een traag Berlijns tempo.
De ministers proberen (een begin van) overeenstemming te bereiken over een ruimere inzet van het Europees noodfonds (ESM). Dat fonds – opgezet in 2012 tijdens de eurocrisis – heeft nog 410 miljard euro in kas, geld dat kan worden uitgeleend zonder dat de eurolanden nu één eurocent extra op tafel hoeven te leggen. Het probleem is dat leningen van het fonds gebonden zijn aan strikte voorwaarden voor hervormingen en toezicht vanuit Brussel op de lener.
Spanje, Italië, Frankrijk en andere eurolanden willen af van die criteria. Ze wijzen erop dat het noodfonds was opgezet voor een financiële crisis, eentje waarin landen door onverantwoordelijk begrotingsbeleid failliet dreigden te gaan. Dat verklaarde de eis voor hervormen en bezuinigen. De coronacrisis is van een geheel andere orde, al pakt de economische schade vermoedelijk groter uit dan de eurocrisis. Vandaar het zuidelijke verzoek de criteria te versoepelen.
Bijna failliete staat
Madrid, Rome en Parijs vrezen tevens voor het stigma van ‘bijna failliete staat’ als ze het noodfonds om een lening vragen. Het zou de financiële markten afschrikken en daarmee hun toegang tot die markten afknijpen. Zelfs al zijn de kredieten waarover wordt gesproken niet meer dan een garantie, een extra zekerheid voor die markten dat ze hun geld terugkrijgen. De zuidelijke landen vragen om een gezamenlijk beroep op het noodfonds, zodat niemand ‘verdacht’ is.
Hoekstra stelt zich op het standpunt dat er momenteel geen reden is om de criteria te versoepelen. Geldschieters accepteren immers vooralsnog alle Europese lidstaten. De minister wil eerst meer duidelijkheid over de omvang van de economische catastrofe, zeker nu de ECB de geldkraan heeft opengezet, landen hun financiële reserves inzetten en de Europese begrotings- en staatssteunregels zijn losgelaten.
Ook de vrees voor een stigma is aan de minister niet besteed: de markten weten toch wel wie de zwakke broeders in de eurozone zijn.
Betrokkenen verwachten dat de Eurogroep vanavond zal besluiten dat het noodfonds gebruikt kan worden, maar voor de manier waarop willen ze eerst een mandaat van de regeringsleiders. Die vergaderen donderdag per videolink.
Andere plannen waarover afgelopen dagen in Brussel druk werd overlegd, zijn nog minder kansrijk. Wederom door Nederlandse en (in mindere mate) Duitse weerstand. Het idee om het noodfonds toestemming te geven extra geld op de kapitaalmarkt te lenen, is voorlopig geparkeerd.
Evenmin klinkt er unaniem applaus voor het voorstel van de Europese Commissie om de EU geld te laten lenen op de kapitaalmarkt – met de Europese begroting als dekking – voor een Europese aanvulling op werkloosheidsuitkeringen als een lidstaat die zelf niet meer kan betalen. Dat riekt te veel – net als extra ESM-leningen – naar eurobonds of coronabonds. Dit soort Europees schuldpapier is taboe in de Tweede Kamer en de Bondsdag. En voor alle maatregelen van de Eurogroep en de regeringsleiders geldt dat elk land een veto heeft.
