Hoekstra breekt met voorzichtige taal voorgangers: investeer in EU-slagkracht om ‘manier van leven’ te verdedigen

Hoekstra zei in zijn toespraak ter ere van Europadag dat meer Europese slagkracht dringend gewenst is. ‘De realiteit is dat wij de afgelopen jaren onvoldoende in staat waren om ons eigen continent te verdedigen. Dat we de enorme economische kracht van de EU nauwelijks hebben weten om te zetten in geopolitiek vermogen.’

De taal in de rede doet in weinig denken aan de voorzichtige China- en Rusland-strategieën die zijn voorgangers de afgelopen jaren publiceerden. Met de ook in Nederland jarenlang dominante gedachte dat economische relaties en wederzijdse economische afhankelijkheid vrede bevorderen en ondemocratische landen kunnen hervormen, rekent Hoekstra nu af. ‘Te lang hebben we willen geloven dat landen als Rusland nu eenmaal in een overgangsfase zitten. Dat economische groei altijd leidt tot democratische ontwikkeling en vrijemarktdenken.’ En dat ‘economische verwevenheid tussen landen (...) oorlog voorkomt, als een soort natuurwet’.

Zelfs als de oorlog in Oekraïne op relatief korte termijn beëindigd zou kunnen worden, zegt Hoekstra, verandert dat niet wat er al langer in de wereld gaande is. ‘Deze oorlog is het meest extreme voorbeeld van een bredere realiteit, die er de komende jaren, wellicht de komende decennia, zal blijven: en dat is dat onze manier van leven, onze kijk op de wereld, onze blik op vrede, veiligheid, burgerrechten, democratie, de vrije pers, en multilaterale instituties, al een aantal jaar fundamenteel wordt bestreden.’

Hoekstra sluit daarmee aan bij de boodschap van de Amerikaanse president Biden over de strijd tussen democratie en autocratie, maar dan in een Europees jasje. De geleidelijke bewustwording hiervan in Europa noemde Hoekstra in Maastricht een proces van langzaam ontwaken, ofwel: ‘een wake-up in slow motion’. Als signalen hiervoor noemde hij niet alleen de Georgië Oorlog (2008) en de Russische annexatie van de Krim in 2014, maar ook China ‘dat zich steeds assertiever toont naar landen in de Indo-Pacific, maar ook jegens de VS en Europa.’

Democratie op het spel

Dat ‘onze democratie, onze vrijheden’ opnieuw op het spel staan, vraagt volgens de minister om Europese slagkracht en een ‘Europa dat beschermt wat van waarde is - dat is een mooi streven maar was in het verleden bepaald geen gegeven’. Wat defensie betreft ligt sinds de hernieuwde Russische invasie van Oekraïne het zwaartepunt weer bij de Navo.

Om de effectiviteit en slagkracht van de Europese defensie te vergroten is meer nodig, zegt Hoekstra: meer investeren, meer specialiseren, en veel beter samenwerken. ‘Hier ligt een fundamentele taak voor het Navo-leiderschap. Dit is het moment om fundamenteel te kiezen voor samen oefenen, samen aankopen doen, en samen standaarden afspreken, zodat onze spullen op elkaar aansluiten.’

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, want een van de hindernispalen hierbij zijn de taaie en hardnekkig verdedigde belangen van nationale wapenindustrieën – zowel in de VS als in Europese landen.

Verder houdt Hoekstra opnieuw een pleidooi voor een ‘geopolitiek Europa’, dat ook op economisch terrein ‘is opgewassen tegen een grootmacht als China’. Daarbij onderstreept hij de noodzaak om ‘ongewenste economische afhankelijkheden af te bouwen – van gas, van olie, van technologie’. Om die reden juicht Nederland nu ook de EU Chips Act toe, een pakket maatregelen dat vorige maand door de Commissie werd gelanceerd om op het gebied van halfgeleiders de Europese krachten te bundelen.

Dat Nederland bepaalde vormen van Europees industriebeleid begint te omarmen, is een ommekeer, erkent de minister. ‘Een stap die twintig jaar geleden ondenkbaar was en nu broodnodig blijkt.’