Hoe zit het met de beveiliging van misdaadjournalisten, en met welke dreiging hebben ze te maken?

Toen Peter R. de Vries dinsdagavond de studio van RTL Boulevard uit kwam lopen en werd neergeschoten, was er ogenschijnlijk geen enkele beveiliging aanwezig. Dat terwijl bekend was dat hij werd bedreigd. Hoeveel gevaren lopen misdaadjournalisten en hoe zit het met de beveiliging?

Officieel is er niets bekendgemaakt over de beveiliging van De Vries: de Amsterdamse hoofdofficier René de Beukelaer liet zich er dinsdagavond niet over uit, ook al begreep hij dat er vragen over waren. Maar ooggetuigen hebben geen beveiliging gezien, en volgens meerdere vrienden en collega’s, waaronder programmamaker Kees van der Spek, wil De Vries zelf geen beveiliging.

Dat is hem wel herhaaldelijk aangeboden, zei Thomas Bruning, algemeen-secretaris van de Nederlandse Vereniging van Journalisten, bij Radio 1. ‘Tegen ons heeft hij altijd gezegd: we waarderen je zorg, maar ik trek zelf wel aan de bel als het nodig is. Dat heeft hij nooit gedaan. Dat is denk ik tekenend voor zijn aanpak. Hij heeft zoiets van: ik geloof in mijn eigen kracht. En dat is gisteren helaas toch anders uitgepakt.’

Volgens misdaadjournalist Mick van Wely van De Telegraaf, de krant waar De Vries zijn carrière begon, reageerde hij op de suggestie van beveiliging door te zeggen: ‘Dan staat de politie een paar weken bij je voor de deur te posten en dan ineens besluiten ze dat het niet meer nodig is. Is het gevaar dan ineens van maandag op dinsdag verdwenen? Ik vind dat zo raar.’

Dodenlijst

Bekend is dat De Vries herhaaldelijk is bedreigd. In 2019 bevestigde hij tegenover de Volkskrant dat hij op een dodenlijst zou staan van de inmiddels opgepakte Ridouan T., hoofdverdachte in het Marengo-proces.

En hij is niet de enige misdaadjournalist die met dreigementen te maken kreeg. Zo wordt John van den Heuvel van De Telegraaf nog altijd dag en nacht beveiligd. Naar eigen zeggen zou de dreiging ook in zijn geval van de groep rond Ridouan T. komen. In de kelderbox van de Amsterdamse Yassine A. trof de politie een raketwerper aan waarmee hij volgens het Openbaar Ministerie een aanslag op de journalist wilde plegen. Hij kreeg 4 jaar cel.

In 2016 werd misdaadblogger Martin Kok doodgeschoten in Laren, dat het Openbaar Minister ook in verband brengt met de organisatie rond Ridouan T.. Twee jaar hierna werd de redactie van tijdschrift Panorama beschoten met een raketwerper en werd het gebouw waarin De Telegraaf huist geramd door een auto, die vervolgens in brand werd gestoken.

Dreigingsinschatting

Bij (doods)bedreigingen kunnen journalisten contact opnemen met het Openbaar Ministerie, die speciale beleidsmedewerkers heeft voor de beveiliging. Hierna kan de politie een dreigingsinschatting maken over de ernst van de dreiging. Mocht dit nodig blijken, dan kan de journalist door de overheid worden beveiligd.

Een deel van de rekening, die de staat ziet als politiekosten, betaalt de overheid. Maar als de journalist bijvoorbeeld in een safehouse wordt geplaatst, moeten de journalist of de werkgever zelf betalen. Volgens PersVeilig lopen die kosten ‘zeer snel op’, zodanig dat het platform vreest dat kleine uitgeverijen en freelancers ze niet kunnen betalen.

Het is niet verplicht je te laten beveiligen, ook niet als de overheid aandringt. Wel kan de politie zonder toestemming maatregelen in de omgeving van de bedreigde persoon nemen, bijvoorbeeld als omstanders risico lopen omdat een aanslag dreigt.

Misdaadjournalisten

En in het geval van John van den Heuvel besloot de Amsterdamse veiligheidsdriehoek in 2018 dat de beveiligingsmaatregelen te ingrijpend zouden zijn voor de omgeving als hij naar de studio van RTL Boulevard wilde komen. Hierdoor kon hij tijdelijk niet aanschuiven in het programma.

Journalisten krijgen in zijn algemeenheid steeds vaker te maken met bedreigingen, zei Bruning van de Nederlandse Vereniging voor Journalisten op Radio 1. Het is de reden dat de NOS zijn busjes overschilderde, zodat de logo’s niet meer zichtbaar zijn.

Maar Bruning maakt een duidelijk onderscheid met misdaadjournalisten, die dreigementen ontvangen uit het criminele circuit. Hij is naar aanleiding van de aanslag dan ook niet zozeer bezorgd om de journalistiek in zijn algemeenheid, zegt hij, maar ‘vooral om de redacties die soortgelijke, goede misdaadjournalisten in hun midden hebben’.