Hoe verliep de jaarwisseling in Vlaanderen, waar voor het eerst een vuurwerkverbod gold?

De burgemeester van Leuven komt geregeld tijdens de nieuwjaarsnacht in Nederland, en telkens schrikt hij van de hoeveelheid vuurwerk die er wordt afgestoken. ‘Het knalt maar door – zo hard, en zoveel, en dat urenlang!’

‘Wij staken vroeger ook weleens wat af, maar dan heb je het over een paar pijlen’, vertelt Mohamed Ridouani over de telefoon. ‘Na een kwartiertje stonden we gewoon weer binnen. Dat is een heel andere traditie dan bij jullie.’

Vorig jaar is het afsteken van vuurwerk in Vlaanderen verboden, maar dat heeft nauwelijks tot ophef geleid. Voorheen was het op elk moment van het jaar toegestaan om vuurwerk te gebruiken, tenzij het lokale bestuur dat verbood (wat vaak het geval was) en nu is het andersom: het mag nooit meer, tenzij het bestuur toestemming geeft.

Dit decreet komt uit de koker van de Vlaamse minister van Dierenwelzijn, Ben Weyts, en werd in april 2019 unaniem door het parlement aangenomen. ‘Dat zegt wel iets over het draagvlak’, zegt de woordvoerder van Weyts. ‘Want onze politieke partijen zitten zelden op dezelfde lijn.’

Dierenleed

Misschien maakt het verschil dat bestuurders in België meerdere functies kunnen bekleden, en veel parlementariërs ook burgemeester zijn – en dus direct worden geconfronteerd met de problemen die vuurwerk veroorzaakt. Maar ook bij het publiek was het geen heet hangijzer. ‘Het besef dat vuurwerk veel dierenleed veroorzaakt en gevaarlijk is voor mensen, is de afgelopen jaren bij het publiek wel doorgedrongen’, aldus de woordvoerder.

Uit een rondvraag van Vlaamse media bleek dat een op de vijf Vlaamse gemeenten het totaalverbod ook tijdens Nieuwjaarsnacht had gehandhaafd; in veel steden mocht om middernacht dus wel een vuurpijl worden afgeschoten. Zoals bijvoorbeeld in Genk. ‘Handhaven op andere tijdstippen is natuurlijk een probleem’, zegt burgemeester Wim Dries. Vorig jaar heeft de politie in zijn gemeente quadteams ingezet, en dit jaar is er gewerkt met drones. ‘Maar het blijft lastig om iemand op heterdaad te betrappen’, aldus Dries. ‘Zolang de verkoop van het vuurwerk nog is toegestaan, blijft het dweilen met de kraan open.’

Want verkopen mag in België nog wel gewoon. En niet alleen, zoals bij ons, in de dagen voor Oudejaarsavond, maar het hele jaar rond. De vuurwerkbranche is bovendien naar het Grondwettelijk Hof gestapt, omdat Vlaanderen niet bevoegd zou zijn om een verbod af te kondigen. Daarin wordt de branche gesteund door de federale regering: volgens de Belgische minister van Economie en Consumenten is het verbod op het gebruik van vuurwerk in strijd met de Europese Richtlijnen, omdat het neerkomt op een marktverbod.

Pijl in een tuintje

In Antwerpen is het zelfs al jaren verboden om vuurwerk bij je te dragen. ‘Vorig jaar hadden we zo’n 30 overtredingen, dit jaar waren het er ongeveer 60’, zegt de woordvoerder van burgemeester Bart De Wever, ‘maar over het algemeen wordt het verbod goed nageleefd. Waarschijnlijk ook omdat we een groot stadsvuurwerk hebben bij de Scheldekaaien. Dat is toch veel mooier dan een pijl in een tuintje.’

Ook in Leuven bleef het rustig. ‘Het kost tijd’, vertelt burgemeester Ridouani, ‘maar de attitude verandert. Het is waarschijnlijk net als met het rookverbod: toen dat werd afgekondigd, was het volgens iedereen schandalig, en zou het niet te handhaven zijn. Maar als nu iemand een sigaretje opsteekt in een vol restaurant, wordt hij direct aangesproken. Dat gebeurt in Leuven nu ook steeds meer met rotjes.’