Hoe situatie in vrouwenopvanghuis uit de hand liep
Twee blijf-van-mijn-lijfhuizen zijn in opspraak geraakt. In Alkmaar en Heemskerk zijn bewoonsters aangezet tot prostitutie. Drie vrouwen zijn halsoverkop vertrokken.
Bewoners van blijf-van-mijn-lijfhuizen in Alkmaar en Heemskerk zijn aangezet om zichzelf te prostitueren en anderen daartoe over te halen. Dat bevestigt de Blijf Groep IJmond, de overkoepelende organisatie waartoe de huizen behoren. De vrouwenopvang is bedoeld voor vrouwen die slachtoffer zijn geworden van huiselijk geweld en gedwongen prostitutie.
Eind 2014 werd op de locatie in Alkmaar, het Oranje Huis, geconstateerd dat er voor prostitutie werd geronseld. Enkele betrokken bewoners verhuisden volgens Blijf Groep naar de locatie IJmond in Heemskerk, waar zij in het begin hun praktijken vervolgden. 'Onze cliënten die per definitie kwetsbaar en vaak zeer beïnvloedbaar zijn, zijn buiten onze locaties benaderd door ronselaars', reageert Aleid van den Brink, directeur van Blijf Groep.
De organisatie voerde daarop in samenwerking met de politie gesprekken met de bewoners. Ook werd er een voorlichtingsmiddag georganiseerd door de politie en het Scharlaken Koord. Volgens een politiewoordvoerder is er nadien van prostitutiepraktijken geen sprake meer geweest.
Spanningen
Een aantal bewoonsters dat op die locatie in Heemskerk zit (of recentelijk zat) en die de Volkskrant heeft gesproken, spreekt dat tegen. Er zijn vrouwen in de opvang die 's avonds, als de maatschappelijk werksters weg zijn, zwaar in de make-up de straat op gaan, zeggen ze. 'Bewoonsters die andere informatie hebben maar die niet durven delen, kunnen anoniem de politie bellen', aldus de woordvoerder van politie.
In de vrouwenopvang in Heemskerk zijn de spanningen tussen sommige bewoners en de leiding de afgelopen maanden hoog opgelopen. Twee weken geleden zijn drie vrouwen halsoverkop uit het huis vertrokken. Een van de vrouwen was net daarvoor bevallen van een dochter. Ze voelden zich er naar eigen zeggen niet langer veilig. Maatschappelijk werksters en het management zouden vrouwen tegen elkaar opzetten en onder meer dreigen met het afpakken van hun kinderen. Het Huis spreekt dit met klem tegen, het is juist een van de vrouwen die de andere twee vrouwen tegen het huis heeft opgezet. 'Daardoor zijn ze in paniek geraakt.'
Blijf Groep heeft wel onmiddellijk een intern onderzoek gelast. Daarnaast is een externe partij, oud-wethouder Johanna Haanstra van de gemeente Almere, gevraagd voor een onafhankelijk onderzoek. Spanningen in het Blijfhuis zijn deels onvermijdelijk, aldus Van den Brink: 'Het leefklimaat, met meerdere cliënten bij elkaar, weinig privacy en veel gedeelde voorzieningen, is beladen. Het geeft gemakkelijk aanleiding tot spanningen, angsten en incidenten.'
Leefgroep is vaak hogedrukpan
Vorig jaar vierde Blijf Groep in aanwezigheid van koningin Máxima het veertigjarig jubileum. In die veertig jaar zijn de vrouwen die de huizen bevolken radicaal veranderd. Waar de eerste generatie bewoners vooral gezamenlijk wilde aansterken in de huizen, willen die van nu vooral bescherming en privacy.
De laatste jaren worden de Blijfhuizen steeds meer bevolkt door vrouwen van buitenlandse komaf. Die zijn er vaker slechter aan toe, concludeerde het Trimbos-instituut in 2007 al. Zij hebben te maken met meer dreiging uit hun omgeving, zijn vaker ernstig getraumatiseerd door seksueel geweld en kunnen door taalproblemen moeilijker om hulp vragen.
Het Trimbos-instituut en de Radboud Universiteit Nijmegen concludeerden in 2007 dat leven in groepen voor deze getraumatiseerde vrouwen te veel stress oplevert. De vrouwenopvang lijkt vaak meer op een hogedrukpan dan een herstellingsoord, was een van de eindconclusies. Het vertrouwen is broos. Elk incident kan inslaan als een bom.
Experts en specialisten zeggen dat de cultuur in een Blijfhuis er een is van eb en vloed. Ze kan kantelen met de komst of het vertrek van een begeleider of bewoner.
Urine
De vrouwenopvang in Heemskerk wacht al geruime tijd op de verhuizing naar een nieuw gebouw. Het is nu nog gevestigd in een oud schoolgebouw, waar de hygiëne volgens de vrouwen te wensen overlaat. Er is volgens hen ongedierte, het stinkt er geregeld naar urine. Dat constateerde ook Femmes for Freedom (FFF), een organisatie die strijdt tegen huwelijkse gevangenschap, toen vrijwilligers daar voedselpakketten afleverden voor armlastige bewoonsters. Ook oud-bewoners spreken over een gespannen sfeer waarin mondige vrouwen monddood worden gemaakt.
Directeur Van den Brink erkent dat de omstandigheden door de verouderde huisvesting 'niet optimaal' zijn, maar noemt de klachten over intimidatie, slechte hulpverlening en een gebrek aan hygiëne en veiligheid niet met feiten onderbouwd.
De klachten van de bewoners roepen herinneringen op aan de klachten die in 2012 in Hilversum leidden tot het stopzetten van subsidie aan de inmiddels opgeheven stichting Opvang Centrum Het Gooi. Bewoonsters daar klaagden ook over slechte huisvesting en dreiging met het weghalen van kinderen door Bureau Jeugdzorg als vrouwen te mondig worden.
Vrijwillig
Voor de opvang in Heemskerk is centrumgemeente Haarlem verantwoordelijk. Wethouder Jack van der Hoek (D66) van Welzijn sprak uitgebreid met de drie vertrokken vrouwen. Hij heeft de gemeenteraad op de hoogte gesteld van de situatie en de GGD opdracht gegeven een gezondheidsinspectie te doen. Die oordeelde dat de situatie niet alarmerend genoeg is om tot sluiting van de vestiging over te gaan. Van der Hoek neemt de klachten van de vrouwen wel serieus, zegt hij. 'Vluchten uit een blijfhuis is zeer ongebruikelijk.'
Twee van de drie vrouwen zijn inmiddels teruggekeerd in Heemskerk. Vrijwillig, zegt de Blijf Groep. Onder druk zegt Femmes for Freedom. 'Er gaapt een kloof tussen wat zij vertellen en onze bevindingen', aldus Aleid van den Brink, directeur van Blijf Groep.
Crisisopvang en begeleid wonen
De vrouwenopvang IJmond maakt deel uit van Blijf Groep. Die organisatie heeft vestigingen in Alkmaar, Amsterdam, Flevoland, Haarlem/IJmond, Zaanstreek en Hilversum. Het beschikt over twee locaties voor crisisopvang: in Amsterdam en in Alkmaar. Daar is zeven dagen per week, 24 uur per dag personeel aanwezig. Deze crisisopvang duurt maximaal zes weken; in uitzonderingsgevallen kunnen daar zes weken bij komen.
Na de crisisopvang kunnen vrouwen doorstromen naar begeleid wonen. De vrouwen wonen hier in groepsverband of in zelfstandige woonunits. Hier blijven ze gemiddeld zes tot negen maanden.
Overdag zijn er begeleiders aanwezig, 's avonds en in de weekeinden niet. Bewoners krijgen taken toebedeeld die uiteenlopen van koffie zetten, tot schoonmaken of telefoondienst draaiden. Ze mogen niet zonder toestemming elders overnachten of een dag wegblijven. In Heemskerk is plaats voor gemiddeld 10 vrouwen en 12 kinderen.
Nederland telt 31 blijf-van-mijn-lijfhuizen, 110 locaties voor begeleid wonen (waaronder acht voor mannen) en vier 'geheime' opvanghuizen voor mensen die worden bedreigd.
