Hoe het gaat met de Nederlandse architectuur? Kijk maar naar deze selectie

Wordt het de Amsterdamse ‘Grande ­Arche’ De Pontsteiger, de ‘origami-schuur’ in Hollandsche Rading, of de voormalige locomotiefhal in Tilburg die een tweede ­leven kreeg als bibliotheek? De genomineerden voor BNA Beste Gebouw van het Jaar, de architectuurprijs van de Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus, zijn bekend. De vakjury onder leiding van journalist Jort Kelder selecteerde uit honderdveertien inzendingen (vier meer dan vorig jaar) negen projecten.

In de categorie Identiteit & Icoonwaarde is dat woongebouw De ­Pontsteiger, Leefbaarheid & Sociale Cohesie wordt vertegenwoordigd door de LocHal in Tilburg, de Noord-Zuidlijn en Hotel Jakarta in Amsterdam. Bedrijfsverzamelgebouw Imagewharf en het Eramus Medisch Centrum Rotterdam vallen onder ­Stimulerende Omgevingen, en in de categorie Particuliere Woonbeleving zijn er het Amsterdamse Schetsblok en twee schuurwoningen, in Hollandsche Rading en het Brabantse Schijf.

Wat zeggen de nominaties over de stand van de architectuur in Nederland? Opvallend is dat slechts een ‘icoon’ is genomineerd; dit is doorgaans de best gevulde categorie. Het is begrijpelijk als je weet dat bouwprojecten gemiddeld zeven jaar duren; het effect van de economische crisis die in 2008 toesloeg, is zodoende nog altijd voelbaar.

Woongebouw De Pontsteiger stamt uit de periode van daarvoor, toen de bomen tot in de hemel groeiden. Toen de vastgoedmarkt instortte, was er minder animo voor spektakelgebouwen en werd de aandacht verlegd naar de maatschappelijke meerwaarde van architectuur; dat is ook wat de BNA met deze prijs onder de aandacht wil brengen.

Overigens zijn er nu weer de nodige ‘iconen’ in de maak; denk aan het spiegelglazen depotgebouw dat momenteel naast Museum Boijmans Van ­Beuningen in Rotterdam verrijst.

Deze architectonische oogst toont dat Nederland nog altijd in staat is Grote Projecten te realiseren. Zoals het Erasmus Medisch Centrum, het grootste ziekenhuis (pardon: ‘healing environment’) van Nederland, een stad in de stad, waaraan twintig jaar is gewerkt. Of de Noord-Zuidlijn, die is gerealiseerd met behulp van een nieuwe boortechniek, dwars onder de fundering van de historische binnenstad door, langs zeven metrostations. Amsterdam is met vijf nominaties sterk vertegenwoordigd; hier werden afgelopen jaar ook de meeste projecten (ruim 140) opgeleverd.

Menig nieuwbouwplan overleefde de crisis niet: gelukkig maar, zal men nu in Tilburg denken. De gemeente wilde de oude locomotiefhal achter het station aanvankelijk slopen, maar besloot deze te verbouwen tot wat nu een bruisende ‘stadscampus’ is.

Doordat ontwikkelaars en corporaties hun projecten niet meer konden financieren, ontstonden kansen voor (collectieven van) particulieren om zelf een huis te bouwen. Zo is het Schetsblok tot stand gekomen, een woongebouw met een flexibel indeelbaar casco, waarbinnen de kopers zelf de plek, omvang en plattegrond van hun woning konden bepalen.

Bedrijfsverzamelgebouw Image­wharf kent een soortgelijke opzet: het complex is ontworpen als een ensemble van loodsen rond een publieke binnentuin, die de gebruikers naar wens kunnen invullen.

Duurzaamheid is al jaren een van de belangrijkste thema’s in de architectuur, dat zie je onder meer in Hotel Jakarta, met zijn subtropische binnentuin, atriumdak vol zonnecellen en bamboe interieur. De particuliere woonhuizen hebben driedubbel glas, geen gasaansluiting, en ze voorzien in hun eigen energiebehoefte. Het huis in Hollandsche Rading is deels gebouwd met sparren van eigen grond. De (sociale) woningbouwarchitectuur waar Nederland internationaal vermaard om is, en waar steden momenteel om zitten te springen, schittert door afwezigheid.

Vorig jaar was Het Gelders Huis (Team V Architecten) het Beste ­Gebouw van Nederland volgens de vakjury. De Publieksprijs ging naar het Eindhovense wooncomplex Space-S (Inbo). Ook dit jaar kan het publiek stemmen, op gebouwvanhetjaar.nl.

Identiteit & Icoonwaarde

1.

De Pontsteiger (Amsterdam)

Architectenbureau: Arons en Gelauff Architecten

Opdrachtgever: M.J. De Nijs en Dura Vermeer

Leefbaarheid & Sociale Cohesie

1. Lochal, Tilburg

Architectenbureau: Civic Architects, Braaksma & Roos Architectenbureau, Inside Outside / Petra Blaisse

Opdrachtgever: Gemeente Tilburg

2. Noord-Zuidlijn, Amsterdam

Architectenbureau: Benthem Crouwel Architects

Opdrachtgever: Gemeente Amsterdam, Metro en Tram

3. Hotel Jakarta, Amsterdam

Architectenbureau: SeArch Architects

Opdrachtgevers: WestCord Hotels

Stimulerende Omgevingen

1. Imagewharf werk- en studiogebouw, Amsterdam

Architect: Affaire d’Architecture

Opdrachtgever: Imagewharf BV

2. Erasmus Medisch Centrum Rotterdam

Architectenbureau: EGM Architecten

Opdrachtgever: Erasmus MC

Particuliere Woonbeleving

1. Schetsblok, Amsterdam

Architectenbureau: ANA

Opdrachtgevers: Stichting 4 Winden & Kondor Wessels Vastgoed

2. Scheperschuur, Hollandsche Rading

Architect: MONK architecten

Opdrachtgever: G.M. van Dijk

3. Woonhuis, Schijf

Architect: Grosfeld Bekkers van der Velde Architecten

Opdrachtgever: Sjoerd van Oosten