Hoe Hans Klok een truc uit zijn jeugd verwierf

Hij was er klaar voor, die donderdagavond aan het einde van de jaren zeventig. Hans Klok, een jaar of 10 oud, had net zijn eerste goocheldoos gekregen. Met zijn vader en zijn broer zat hij in de woonkamer van hun huis aan de Spuistraat 29 in Purmerend. De televisie stond aan, Fred Oster presenteerde het Avro-programma Magic on the Beach. Voor het Kurhaus in Scheveningen kondigde hij met de dictie van een boekhouder een Duitse goochelaar aan.

'Uw aandacht graag voor: Moretti.'

Het is goed mogelijk dat de jonge Hans op dat moment de opnameknop van zijn cassetterecorder indrukte. Hij nam graag de muziek op die grote goochelaars tijdens hun acts gebruikten. Die kon hij dan weer afspelen als hij zijn eigen trucs opvoerde.

Op het scherm zag Hans hoe een stevige, kale man met een markante snor het podium betrad, waar een karretje klaarstond met een grote kartonnen doos erop. Geboeid en met kettingen om zijn ontblote torso klom de man even later in de doos. Zijn assistente knoopte er koorden omheen en haalde enkele vrijwilligers uit het publiek. Die mochten zwaarden dwars door de doos steken.

Hans zat er met verbazing naar te kijken. Zat Moretti nog in die doos? Er waren geen coulissen waar hij in kon verdwijnen en hij zag geen geheime ruimte in het karretje. De mannen uit het publiek doorzeefden de doos met meer zwaarden.

En toen zag Hans opeens die hand uit een gat in het karton komen - een zwaaiende hand. Hij moest er dus nog in zitten!

Toen trok de assistente de zestien zwaarden uit het karton en knalde ze in een paar houten platen die op de vloer lagen. Deze zwaarden moesten wel echt zijn, dacht Hans.

De vrouw trok de koorden los, de doos ging aan de bovenkant open en ja hoor, daar verscheen Moretti, in een clownspak nu, geschminkt als een clown, met één levende kip op zijn hoofd en één kip op zijn schouder.

Het publiek klapte en joelde. En in de huiskamer in Purmerend moet Hans Klok op de stopknop van zijn cassetterecorder gedrukt hebben.

In de weken daarna zou hij talloze tekeningen maken, waarmee hij probeerde te doorgronden hoe de truc werkte. Hij zou zelf in een grote doos kruipen, waar zijn broer bezemstelen doorheen schoof. Want één ding was duidelijk: ooit wilde hij zelf zo'n weergaloze truc opvoeren.

Eenvoud

Hoe goed de truc met de kartonnen doos écht was, ontdekte Hans Klok een jaar of tien later. Het was 1989 en hij trad gedurende een paar maanden op in theaters en nachtclubs op Curaçao en Aruba. Daar zag hij elke avond hoe een geketende man in een kartonnen doos verdween, hoe het publiek daar zwaarden in mocht steken en hoe de man daar vervolgens ongedeerd uit kwam. Het was Peter Moretti, de zoon van de besnorde man die hij als 10-jarige jongen in Magic on the Beach had gezien.

De truc maakte vooral indruk op Klok vanwege de eenvoud. Natuurlijk, andere goochelaars deden iets vergelijkbaars, maar meestal gingen de zwaarden dan op een vaste plek door een kist die speciaal daarvoor gebouwd was. Dit was anders. Dit was een kartonnen doos! Mensen uit het publiek staken de zwaarden erin! Waar ze maar wilden!

Tussen de optredens door spraken Peter Moretti en Hans Klok over het vak. En daarbij kwam ook het repertoire van zijn ouders ter sprake, die beroemd waren geworden om hun originele trucs en de grote, gevaarlijke stunts die ze uitvoerden. De optredens van Hans en Helga Moretti bevonden zich op het snijvlak van circus en illusie. Soms was het echt wat je zag, soms werd je misleid. Zo schoot een geblinddoekte Hans Moretti avond aan avond met een kruisboog dwars door een appel op het hoofd van zijn vrouw, die achter hem stond en met een klein belletje aangaf in welke richting hij moest schieten. Ook reed de oude Moretti geblinddoekt in auto's, hing hij geketend aan brandende touwen en ving hij kogels op met zijn tanden.

Peter Moretti zal Klok misschien ook hebben verteld dat zijn vader de truc met de kartonnen doos in 1972 had bedacht aan boord van cruiseschip MS Rotterdam, waar hij optrad. In de wasserette van het schip had hij een doos gevonden, waarmee hij begon te experimenteren. Zijn eerste zwaarden - vijftig stuks - kocht hij in Bombay, voor 3 dollar per stuk.

Mogelijk vertelde Peter Moretti ook dat zijn vader een keer gewond was geraakt toen een wat al te enthousiaste toeschouwer een zwaard in de doos prikte terwijl de goochelaar nog bezig was zich te ontdoen van de ketenen. Helga zou de jongen een oorvijg verkocht hebben, waarna ze de doos opende en aan haar man vroeg of alles in orde was. Moretti stond erop door te gaan, 'hoewel het bloed intussen uit mijn hand liep', zoals hij later in zijn biografie zou laten optekenen. 'Godzijdank had ik een rood kostuum aan, waarop men het bloed niet goed kon zien.'

Maar wat Peter Moretti daar in de Cariben in ieder geval niet aan Hans Klok vertelde, was hoe de zwaardendoos werkte. En Klok kwam daar - tot zijn grote frustratie - ook niet zelfstandig achter.

Vernieuwen

Na de eeuwwisseling durfde Klok die ene vraag voor het eerst aan de Moretti's te stellen. Hij had zich inmiddels ontwikkeld van een goochelaar tot een illusionist, van een man die even een kwartiertje een act kwam doen tot een ster die avondvullende shows verzorgde.

Daarmee waren ook de zorgen gekomen. Om aan de top te blijven, was het cruciaal dat hij zich bleef vernieuwen. Natuurlijk, het publiek wilde de klassiekers elke keer opnieuw zien - een zwevende vrouw, een razendsnelle verdwijntruc - maar hij moest mensen ook van hun stoel blazen met trucs die ze nooit eerder zagen. Anders legden ze toch niet telkens 50 euro neer voor een kaartje?

Bovendien: nieuw repertoire resulteerde in aandacht. Met nieuwe trucs en een mooi verhaal eromheen kon hij bij televisie- en radioprogramma's aanschuiven. Hier, maar ook in het buitenland. Amerika, misschien? En dus dook Klok geregeld in de oude boeken over magie, hij combineerde technieken uit bekende trucs van oude meesters, schetste wat voor kist hij nodig had, waar de spiegels en de geheime luiken moesten zitten en liet die bedenksels vervolgens door zijn eigen mensen bouwen in de loods tegenover zijn werkplaats in IJmuiden.

Soms, bij ingewikkelde illusies, klopte hij ook aan bij de nerds van de branche, die tien kerels wereldwijd die gespecialiseerd zijn in het bouwen van trucs.

En dan waren er nog de klassieke trucs - de parels, de juwelen, de bijzondere bedenksels van oude illusionisten die vaak niet of nauwelijks meer optraden. Klok vond het heerlijk om die op te sporen. En hij nam zich voor deze trucs te redden.

Eens in de zoveel tijd informeerde hij dus bij de Moretti's, met wie hij door de jaren heen bevriend was geraakt, naar de mogelijkheden om de truc met de doos en de zwaarden over te nemen. Je moet maar met onze dochter Nicole trouwen, antwoordde Helga meestal. Dan krijg je de doos als huwelijksgeschenk. Maar daar kon Klok om allerlei redenen niet op ingaan.

Vlinders

Ondertussen probeerde Klok ook andere parels te bemachtigen, al ging dat niet altijd even makkelijk. De wereld der illusionisten is namelijk 'een beetje een kinderachtige wereld', zoals Klok zelf zegt. Er is veel onderling wantrouwen tussen artiesten. Concurrerende goochelaars vertellen elkaar het liefst zo min mogelijk, bang als ze zijn dat anderen er met hun trucs vandoor gaan.

Zo legde Klok contact met Dominique Risbourg, een Franse goochelaar die niet alleen een heel aardige zakkenrollersact had, maar ook een andere fascinerende truc. Dan tokkelde hij wat op zijn gitaar, waarna er van achter uit de zaal honderden papieren vlinders kwamen aanvliegen, over de hoofden van het publiek.

Klok had Risbourg zelf nooit zien optreden, maar van anderen had hij gehoord dat de truc betoverend mooi was. En dus benaderde hij de bejaarde artiest, om te zien of er te praten viel. Het zou toch zonde zijn als die vlinders nooit meer zouden vliegen? Was hij misschien een geschikte kandidaat om de truc over te nemen? Hij beloofde de act te vertonen als een ode aan de bedenker.

Dan moet je eerst gitaar leren spelen, antwoordde Dominique, die allang niet meer optrad. Prima, dacht Klok en hij nam les in de Popbunker in IJmuiden. Maar ook dat bleek niet voldoende om de Fransman te overtuigen de vlinders aan hem over te dragen.

Correspondentie

Begin 2006 schreef Klok voor het eerst een officiële brief aan Hans Moretti. Daarin vroeg hij nog eens of de Duitse goochelaar bereid was de zwaardendoos aan hem over te dragen. In april kwam er een antwoord uit Dillingen an der Saar.

'Zoals je weet heeft ook David Copperfield me enige tijd geleden geschreven en de wens geuit mijn 'zwaardendoos' in zijn nieuwe show uit te mogen voeren', schreef Moretti. 'Na ruggespraak met mijn kinderen heb ik besloten dat niet te doen, omdat mijn beide zoons de doos ook vertonen en mijn dochter hem met haar zoon wil gaan doen.'

undefined

Moretti had de brief van Copperfield en de fax die hij teruggestuurd had bijgevoegd. Daarin had hij zijn overwegingen nog duidelijker verwoord. 'It should stay in the family', las Klok. In die brief las hij ook dat Moretti de truc zelf niet meer zo vaak deed, omdat hij er zo hard voor moest trainen en het heel moeilijk werd op zijn leeftijd.

'Vergeleken met vroeger moet ik nu veel vaker oefenen om al die zwaarden te ontwijken die door vreemden vanuit het publiek door de doos worden gestoken, te ontsnappen uit de ketenen en handboeien, me te schminken als clown en een kostuum aan te trekken - en dat allemaal heel snel.'

Klok baalde.

Ongeveer in dezelfde periode stuurde Klok ook brieven naar de weduwe van Harry Blackstone jr., een Amerikaanse illusionist die een legendarische truc had geërfd van zijn vader. Blackstone liet op het podium een brandende gloeilamp zweven, waar hij een hoepeltje omheen draaide. Vervolgens stapte hij het publiek in en liet mensen de lamp onderzoeken. Daarna keerde hij terug naar het podium, waar hij zei: 'Please watch, but don't touch.' Er klonk een roffel, waarna Blackstone de gloeilamp met een weids armgebaar de zaal in liet zweven, tot vlak boven de hoofden van de toeschouwers.

Dat was machtig, vond Klok, want hij doorbrak daarmee de vierde muur, de denkbeeldige grens tussen podium en publiek. Die lamp kwam zo dichtbij! Echt, dat maakte meer indruk dan wanneer je een tijger liet verdwijnen. Die truc moest hij hebben.

De weduwe van Blackstone was er niet direct van overtuigd dat dat een goed idee was. Ze wilde Klok eerst een keer zien optreden, liet ze weten. Kon dat geregeld worden? Klok zorgde voor vliegtickets en liet Gay Blackstone naar Nederland komen om een show te bekijken.

De weduwe nam nog wat tijd om alles te overdenken, maar begin 2006 was de zaak beklonken. Ze tekenden een contract waarin stond dat Hans Klok elke keer dat hij de truc opvoerde een bedrag aan de familie zou betalen.

Pas toen de handtekeningen gezet waren, wilde Gay Blackstone in Hollywood vertellen hoe de truc in elkaar stak.

Ze moeten het je gunnen, weet Klok sindsdien. Pas daarna telt de zak met geld die je meebrengt.

Overleden

In het voorjaar van 2013 ontving Klok een bericht op zijn telefoon dat Hans Moretti was overleden.

Klok had de jaren daarvoor nog geregeld aan de Duitse goochelaar gevraagd of hij de zwaardendoos kon overnemen, maar steeds was het antwoord negatief geweest. Nu de oude Moretti dood was, gaf Klok de hoop op. Het zou er wel niet meer van komen, hij moest het uit zijn hoofd zetten.

En toen kwam toch opeens dat bericht van Peter Moretti.

undefined

'Hallo Hans, ik hoop dat het goed met je gaat', las hij op 12 oktober 2015. 'Ik heb vandaag met mijn broer in Las Vegas gesproken en we denken dat het intussen tijd wordt dat jij de rechten van het Schwerterkarton verwerft. Verschillende goochelaars, ook bekende, hebben een verzoek bij ons gedaan, maar we geloven - ook in de geest van vader - dat jij degene bent die zijn traditie het best kan voortzetten.'

Klok stuurde een bericht terug: 'Great news!' Daarna belde hij met zijn rechterhand Ton, die al jaren bij hem in de coulissen stond en met wie hij talloze keren had zitten fantaseren hoe die truc met die kartonnen doos nou precies werkte. Ze feliciteerden elkaar.

Klok draaide het nummer van Henk van der Meijden van producent Stardust. Die moest de investering doen, want zelf had hij daar de middelen niet voor. We mogen de zwaardendoos van Moretti hebben, zei Klok. Dit is onze kans, we moeten toeslaan, anders gaat de truc naar Copperfield.

Wat de illusie zou kosten, wist hij toen nog niet, maar het zou een flink bedrag zijn. Een goede illusie trekt volle zalen, een goede illusie zorgt voor inkomsten. Zelf had Hans Moretti kunnen leven van een paar trucs - en voor zijn zoon Peter gold hetzelfde.

Van der Meijden twijfelde. De aanschaf van een illusie ging gepaard met risico's. De kans bestond dat de truc Klok niet lag, of dat het toch niet goed bij de sfeer van zijn shows paste. Was dit echt zo'n goede truc, vroeg Van der Meijden. Was dit niet een wat gedateerde vorm van vermaak?

Nee, zei Klok. En hij wist hem te overtuigen.

Oefenen

Peter Moretti arriveerde in februari 2016 bij de werkplaats van Hans Klok in IJmuiden. Uit zijn bescheiden auto tilde hij een demontabel tafeltje op wielen, een kartonnen doos, een laddertje, een bos zwaarden, een houten plank, clownskleren, schminkspullen en kettingen. Samen droegen ze de spullen naar binnen.

Wat is die doos klein, dacht Klok.

De onderhandelingen waren even daarvoor afgerond. Na een paar keer heen en weer bieden waren ze eruit gekomen. Hans Klok mocht zijn leven lang in de doos klimmen - als enige ter wereld, afgezien van de kinderen van Moretti.

undefined

Terwijl Peter Moretti zijn spullen aan het klaarzetten was, keek Klok toe vanuit het keukentje. Heb je enig idee hoe het gaat, vroeg de Duitse illusionist even later.

Goed, antwoordde Klok in een opwelling - want dat zei hij altijd als mensen vroegen hoe een truc werkte. Toen begon de Duitser aan een kleine voorstelling. Klok keek toe, samen met Ton en zijn assistente. Ze zagen hoe Moretti in de doos klom, die voor de gelegenheid op de grond stond. Ze zagen hoe hij zich uit de ketenen losmaakte, hoe de zwaarden het karton doorkliefden, hoe hij zich omkleedde en schminkte.

Je vader was een genie, zei Klok tevreden.

Toen klom hij voor de eerste keer de doos in.

Tevreden

Op donderdag 12 mei reed Klok naar Amsterdam, waar hij zou optreden bij De Wereld Draait Door. Hij was nerveus, want het moest die avond goed gaan. Mislukte optredens bleven tegenwoordig eeuwig op YouTube zweven. Eigenlijk wilde hij nog helemaal niet op televisie, want trucs lopen vaak pas lekker als je ze al een paar jaar doet. Maar ja, Henk van der Meijden vond dat hij het moest doen. Het zou goede reclame voor zijn show zijn.

In de uitzending mocht Klok eerst vertellen over de geschiedenis van de truc. 'Het was echt anders dan je dacht?', vroeg presentator Matthijs van Nieuwkerk. 'Totaal', zei Klok. 'Je komt daar ook niet op. En het is een levensgevaarlijke truc.' Hij vertelde dat de Moretti's de truc een beetje lullig opvoerden, met een circusachtige luchtigheid. 'Het was heel vrolijk, maar die zwaarden, je mag ze straks zelf checken, ze zijn allemaal vlijmscherp. Ja, het is een puzzel, een ongelooflijke act. Ik ben zo trots - en ik draag het natuurlijk op aan Hans en Helga Moretti - dat ik dit mag doen, dat ik daar verder mee mag.'

'Moet je ervoor betalen of is het je gewoon gegund?', vroeg Van Nieuwkerk. 'Nou gunnen... Het gaat om een enorm bedrag. Maar dat was voor de kinderen. En Hans Moretti zei zelf altijd: als iemand het zou kunnen doen, dan ben jij het.'

'Het gaat toch echt om tonnen?', vroeg tafeldame Antoinnette Scheulderman. 'Ja, je kunt er een huis van kopen.' Toen stapte Klok de doos in en staken Van Nieuwkerk en Scheulderman zwaarden door het karton. Niet veel later kwam de illusionist uit de doos, ongedeerd, geschminkt, gekleed in een rood glitterpak en een hoge rode hoed op zijn hoofd.

Hij straalde, hij was tevreden, het was hem gelukt. Ruim vijfendertig jaar nadat hij Hans Moretti bij Magic on the Beach had gezien, kwam hij nu zelf op televisie uit de zwaardendoos. Hij had misschien dan geen cape omgebonden, zoals hij van plan was, maar dat zag toch niemand.

Een dag na de uitzending kreeg hij een bericht van Peter Moretti op zijn mobiele telefoon: 'Vater wäre stolz auf dich', las Klok. 'Vader zou trots op je zijn geweest.'

^{De show House of Horror staat van 14/8 t/m 2/10 in theater Carré, Amsterdam. Daarna tournee t/m januari 2017. De kartonnen doos van Moretti reist mee.}