ACHTERGROND
Hoe Halloween Nederland veroverde
Voor Tamar Bosschaart - steil roze haar, donkergroen jurkje met print van zwarte poezenkopjes - is het altijd Halloween. Haar atelier ruikt naar verf en lijm en op de grond liggen tientallen pompoenen. Maar wat echt de aandacht trekt, is de gigantische wervelkolom die in stukken op tafel ligt. 'We hebben ook 18 ribben gemaakt van drie meter hoog. Straks lopen bezoekers onder het geraamte door naar binnen.'
Het hele jaar werkt Bosschaart met een groep bevriende kunstenaars naar 31 oktober toe. Dan wordt de Kerkzaal van het Amsterdamse Hotel Arena, een voormalige bidkapel met plafondschilderingen en marmer, omgetoverd tot ware onderwereld. De Kerkzaal is voor Bosschaart het ideale decor voor een door haar georganiseerde costume party. Er is plek voor 900 man. 'We zijn al een maand uitverkocht.'
Halloween wordt steeds populairder in Nederland. Feestwinkels merken een groeiende vraag naar skeletten, schmink en special effects. 'Het is deze week stervensdruk,' zegt een woordvoerder van De Feestspecialist in Tilburg. 'Qua omzet is het bijna een tweede carnaval geworden.'
Fulltime baan
Je zou het feest van Bosschaart een uit de hand gelopen hobby kunnen noemen. Feitelijk is het een 'fulltime baan naast mijn day job', lacht de van oorsprong Canadese. Veertien jaar geleden kwam ze naar Nederland. Haar bagage: een voorliefde voor Halloween en een flinke dosis creativiteit.
Het begon als huisfeest in een antikraakpand, met plaats voor zestig man. In samenwerking met het Amsterdamse komediegezelschap Boom Chicago werd de verkleedpartij steeds groter. Nu heeft Bosschaart overdag een communicatiebureau en is ze in de weekenden en avonduren bezig met de voorbereidingen voor het jaarlijkse griezelfestijn. Geld levert haar hobby niet op: ze draait quitte met de kaartenverkoop en legt tekorten uit eigen zak bij. 'Als ik iets overhoud, koop ik meteen wat extra's voor het feest.'
Amerikaanse films en tv-series
Waarom is Halloween ineens zo populair? 'Winkeliers en fabrikanten spelen tegenwoordig beter in op evenementen. Daarbij spelen commerciële motieven ongetwijfeld een rol,' zegt Laurens Sloot, hoogleraar Retail aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij spreekt over een sneeuwbaleffect: 'Doordat er meer aandacht voor een feest als Halloween komt, wordt zo'n evenement ook weer groter.'
Volgens Ineke Strouken, directeur van het Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed, is de populariteit te verklaren doordat er een generatie is opgegroeid die door Amerikaanse films en tv-series van jong af aan met het feest bekend is. Ook past het volgens haar in de tijd om even te ontsnappen uit de sleur van alledag. 'Als je een spokenpak aan hebt in de openbare ruimte, ben je ook echt een spook. Op een feest waar iedereen verkleed is, leg je makkelijk contact, zelfs al ken je elkaar verder niet.'
New age
Verder speelt een groeiende interesse in spiritualiteit, magie en new age een rol. Strouken: 'Mensen zijn gefascineerd door de dood. Ze zijn er bang voor, maar willen wel voor één avond de dood beleven door op een fictief kerkhof rond te lopen.
Halloween vindt zijn oorsprong in het katholieke geloof (zie kader). Maar voor Tamar Bosschaart gaat het feest niet om religie of spiritualiteit. 'Creativiteit staat voor mij voorop. Je hebt een idee, en samen werk je dat uit tot iets tastbaars. Als het lukt, geeft dat zo veel voldoening.' Ze wijst naar twee zwarte draakachtige monsters die in een hoek staan. 'Kijk, heb je onze waterspuwers al gezien? De vleugels zijn gemaakt van een oude paraplu en ze krijgen rode fietslampjes als ogen.'
Latex lichaamsdelen
Ook bezoekster Eveline Hondius is al maanden bezig met de voorbereidingen voor de costume party. Dit jaar gaat ze voor de derde keer. 'Toen het thema in juli bekend werd, ben ik meteen begonnen aan mijn kostuum. Ik maak maskers en fabriceer met latex allerlei lichaamsdelen. Het is een uitdaging om er zo origineel mogelijk uit te zien.'
Hoe ze dit jaar verkleed gaat, houdt Eveline nog even geheim. 'Maar ik heb nu twee keer een testmake-up gedaan en het ziet er héél eng uit. Ik hoop maar dat ik met de bus mee mag. Hopelijk kom ik geen kleine kinderen tegen.'
Waar komt Halloween vandaan?
Halloween komt van het Engelse Hallow-e'en, ofwel All Hallows Eve: de avond voor Allerheiligen. De katholieke feesten Allerheiligen (1 november) en Allerzielen (2 november) worden van oudsher ook in Nederland gevierd.
Op Allerheiligen worden alle heiligen herdacht die geen eigen 'feestdag' hebben. Allerzielen staat in het teken van het herdenken van de doden. Tot de Tweede Wereldoorlog gingen gezinnen 's avonds van kerkhof naar kerkhof om het graf van overleden familieleden te bezoeken.
Ineke Strouken van het Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed: 'Er was vaak nog geen elektriciteit, dus je nam uitgeholde koolrapen of suikerbieten mee met een kaarsje erin. Zo'n avond op het donkere kerkhof was zeker voor kinderen best griezelig.'
Halloween zou ook gerelateerd zijn aan het Keltische feest Samhain, maar daar is volgens Strouken geen schriftelijk bewijs voor. Het Amerikaanse Halloweenfeest, met verkleden en langs de deuren gaan ('trick or treat'), is een mengelmoes van elementen uit Allerheiligen en Allerzielen, carnaval, en de bedelfeesten Sint Maarten en Driekoningen.
