Hoe extreem is het weer in Zuid-Limburg en komt het door klimaatverandering?

Het is al dagen noodweer in onze zuidelijkste provincie. Hoe lang houdt de regen nog aan? En is dit een gevolg van klimaatverandering?

Hoe extreem is de weersituatie in Limburg?

Extreem. Op donderdagavond gaf het KNMI code rood af voor Zuid-Limburg, en dat bleek niet voor niets. Rivieren traden buiten hun oevers, straten liepen onder water. Defensie stuurde 68 militairen om in het gebied te helpen. Nadat de rivier de Geul bij Valkenburg was overstroomd, moesten woensdagavond een hospice en een verpleeghuis worden geëvacueerd. In dezelfde gemeente kwamen honderden huizen zonder stroom te zitten.

Dit volgde op twee al zeer natte dagen vol wateroverlast. Vooral de regio Parkstad (Heerlen-Kerkrade) en het Heuvelland werden zwaar getroffen. Kelders en benedenverdiepingen van huizen en bedrijven zijn ondergelopen, putdeksels kwamen omhoog, straten en tuinen stonden blank, er kon zelfs op de snelweg A79 gejetskied worden.

Een waterbuffer in Hoensbroek (bedoeld om water vast te houden) dreigde woensdagmiddag over te stromen, waardoor huizen in de buurt gevaar liepen. Eerder werden de eigenaren van een bed & breakfast in een historische watermolen in Heerlen, die onderaan een heuvel ligt, zo verrast door het wassende water dat ze zich zwemmend in veiligheid moesten brengen. Een gast moest door de brandweer worden gered.

Wat zijn de vooruitzichten?

Het KNMI heeft de weercode gewijzigd van code rood naar code geel. Ook donderdag worden nog flinke hoosbuien verwacht in het al door en door natte gebied, maar naar verwachting zullen hier geen extreme hoeveelheden uit vallen. Desondanks duurt de overlast voort: straten en kelders staan nog steeds vol water. Pas vanaf vrijdag worden droge dagen verwacht. Ook voor de meeste andere provincies geldt donderdag code geel omdat er veel regen kan vallen, de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Zeeland uitgezonderd.

Hoe uitzonderlijk zijn deze weersomstandigheden?

Volgens Meteo Limburg is er deze dagen in de Limburgse heuvels meer dan 150 millimeter gevallen. Dat is ongeveer twee keer zoveel als er gemiddeld genomen in de hele maand juli valt. Op sommige plekken viel al meer dan 50 millimeter binnen een uur, iets dat volgens het KNMI per locatie in Nederland ongeveer eens per eeuw voorkomt.

‘Vooral dat het zo lang achter elkaar blijft regenen, is heel bijzonder’, zegt Peter Siegmund, klimaatwetenschapper bij het KNMI. Meestal trekken zware buien relatief snel over het land, maar in dit geval blijven ze een dag of drie op één plek hangen. Dit is te wijten aan een lagedrukgebied boven het gebied dat maar niet van wijken weet. In dit lagedrukgebied stijgt warme, vochtige lucht op. Tijdens het opstijgen koelt de lucht af, en koelere lucht kan minder vocht bevatten. Hierdoor condenseert het water als wolken die vervolgens neerslaan als regen.

Komt dit door klimaatverandering?

Extreme weersituaties bestonden al voordat door de mens veroorzaakte klimaatverandering een probleem werd, en ook van de Limburgse buien is niet zomaar vast te stellen of ze zonder klimaatverandering minder heftig waren geweest. Maar de kans op dit soort extreme regenval neemt door de klimaatverandering wel toe, zegt Siegmund.

Een belangrijke reden hiervoor is dat warmere lucht meer vocht kan bevatten, waardoor er ook meer regen uit kan vallen. Volgens het KNMI gaat het om 7 procent meer vocht per graad opwarming. Gemiddeld genomen is het aantal dagen met meer dan 50 millimeter neerslag op een weerstation de laatste vijftig jaar bijna verdubbeld, aldus het meteorologisch instituut. Die stijgende lijn zet zich naar verwachting door.

Een enkele keer is de link tussen extreem weer en klimaatverandering overigens wel te leggen. Vorige week kwam een internationale groep onderzoekers − onder meer uit Nederland − tot de conclusie dat de hittegolf in West-Canada en Noordwest-Amerika van eind juni statistisch gezien vrijwel onmogelijk was geweest zonder klimaatverandering. Siegmund verwacht niet dat een statistische studie van de regen in Limburg even opzienbarende resultaten zal opleveren. ‘Maar misschien gaan we dit wel onderzoeken.’

Werd het in Nederland niet juist droger door klimaatverandering?

Dat klopt. Vorig jaar concludeerden de Universiteit Utrecht en het KNMI dat het in de binnenlanden van Nederland, waaronder Limburg, de laatste zeventig jaar droger is geworden. Aan de kust viel juist meer regen. Droge zomers, zoals vorig jaar, zullen zich steeds vaker voordoen, verwachten de onderzoekers op basis van klimaatmodellen.

‘Het heeft iets paradoxaals’, zegt Siegmund over het feit dat er desondanks meer regenval uit buien wordt verwacht. ‘Maar het is ook logisch.’ Die extra neerslag die in korte tijd in een klein gebied op de grond valt, wordt aan een veel groter gebied via verdamping aan de grond onttrokken, legt hij uit. Hierdoor kan het gemiddeld droger worden, met nadelige gevolgen voor de natuur en de landbouw, terwijl het bij de incidentele buien harder regent.