Hoe een campagnefoto van D66 zes voorpagina’s wist te halen

De overwinningsfoto van D66-leider Sigrid Kaag, dansend op tafel, prijkt donderdag op de voorpagina van maar liefst zes kranten. Een unicum. Achteraf blijkt het om een campagnefoto te gaan. Hoe kon dit gebeuren?

Als woensdagavond om 21.00 uur de eerste exitpoll naar buiten komt en D66 op een onverwacht grote zetelwinst staat, klimt Sigrid Kaag op de tafel van het partijkantoor in Den Haag, omringd door klappende en juichende partijgenoten. In haar euforie strekt de leider van D66 haar armen wijd uit en maakt een rondedansje.

Dit moment wordt vastgelegd door freelance fotograaf Martijn Beekman. Een uur en vier minuten later oploadt hij het beeld in het systeem van persbureau ANP en stuurt het rechtstreeks naar krantenredacties. Wat die redacties woensdagavond tijdens het maken van de krant niet weten, is dat de fotograaf op uitnodiging en in opdracht van D66 bij de verkiezingsavond was. Hun eigen fotografen mochten er niet bij zijn.

De volgende dag blijkt de foto van de op tafel dansende Kaag op de voorpagina te prijken van maar liefst zes ochtendkranten: de Volkskrant, NRC Next, Trouw, AD, het Nederlands Dagblad en het Financieele Dagblad. De reden is simpel: het was het enige beschikbare beeld van het D66-feestje.

Selectieve uitnodigingen

Het selectieve uitnodigingsbeleid door onder meer politieke partijen is al langer een grote ergernis bij journalistieke fotoredacties. Krappe zaaltjes in combinatie met corona maken hun werk er alleen maar moeilijker op.

Beekmans alleenrecht bij D66 ligt wat gevoeliger. Hij is een ervaren persfotograaf, die lang voor de Volkskrant en het ANP werkte. Net als veel andere freelance fotografen kan hij niet rondkomen van persfoto’s alleen. In de loop der jaren neemt hij steeds meer commerciële klussen aan. Zoals woensdagavond, als hij op kosten van D66 aanwezig is. Ingehuurd als campagnefotograaf, voor de partijkanalen en het fotoarchief van D66.

Ook bij het ANP zijn ze hiervan niet op de hoogte als Beekmans foto van een euforische Kaag op tafel woensdagavond om 22.04 uur binnenkomt. Hoofdredacteur Freek Staps betreurt dat de foto vervolgens zonder volledige bronvermelding is verspreid.

Transparantie

Beekman is een van de circa vijfhonderd freelancers waar het ANP mee werkt. Dat hij ook is ingehuurd door D66 vindt Staps ‘ongemakkelijk’, maar is niet automatisch een reden voor hem de foto niet te gebruiken. ‘Nieuwswaardig beeld is welkom, maar dan wel onder de voorwaarden van transparantie’, zegt hij. ‘Wij leveren bouwstenen aan andere media. Ik wil dat zij de best mogelijke keuze kunnen maken. Daarom had ik er graag bijgezet dat Martijn daar was op uitnodiging van D66. We hebben er nooit bij stilgestaan dat dit zo was.’

Beekman vindt dat hij, ondanks dat hij aanwezig was namens D66, een ‘zuivere nieuwsfoto’ heeft gemaakt. Spontaan, niet in scene gezet en naar eigen zeggen zonder eerst goedkeuring te vragen van de partij stuurde hij de foto naar media. Eén foto, waarna hij weer verder ging als campagnefotograaf.

‘Ik vind dit niet kunnen’, zegt Veronique Smedts, chef foto van de Volkskrant. ‘Juist nu het in coronatijd voor fotografen steeds lastiger is om ergens binnen te komen, moet duidelijk zijn hoe een foto tot stand komt.’ Beekman vindt ook dat bronvermelding belangrijk is en ziet nu ook dat die in dit geval niet duidelijk was.

‘Ik had achteraf gezien D66 als bron erbij moeten zetten’, erkent hij. Om eraan toe te voegen: ‘Ik kan het niet bewijzen, maar dan had ik ook alle voorpagina’s gehaald.’ Hij blijft erbij dat de vorm waarin hij daar aanwezig was, geoorloofd is: ‘Als ik er niet was geweest, dan was dit niet vastgelegd’.

Had de redactie van de Volkskrant de foto op de voorpagina geplaatst als de totstandkoming wel bekend was geweest? ‘We hadden het dan in ieder geval in het onderschrift gezet’, zegt chef fotoredactie Veronique Smedts. Natalia Toret, chef foto van NRC, vermeldde woensdagavond laat, zodra ze achter opdrachtgever D66 van Beekman was gekomen, online direct deze partij als bron erbij. ‘Ik denk dat we alsnog de foto in de krant hadden gezet als we het hadden geweten, maar ik had er graag op de avond zelf een discussie over gevoerd.’

Maar, voegt ze eraan toe: ‘Ze moeten bij D66 nu niet denken: Hé, we maken campagnebeeld en ze nemen het wel over. Ik geloof oprecht dat het niet in scene is gezet, en dat zie je ook op een video van het tafelmoment. Maar als wij onze eigen fotografen erbij hebben, die hun eigen plan kunnen trekken, voorkom je dat er discussie over ontstaat.’

De persvoorlichter van D66 bevestigt dat Martijn Beekman op hun verzoek bij de ‘besloten partijbijeenkomst’ fotografeerde. ‘Toen dat een in zijn journalistieke ogen iconisch beeld opleverde, heeft Beekman dit met andere media gedeeld’, zegt de persvoorlichter. ‘Media bepalen verder geheel zelf welke foto’s zij afdrukken. Gelukkig maar.’

Staps van het ANP vindt de exclusiviteit voor één fotograaf toch kwalijk en wil benadrukken dat het moment niet op zichzelf staat. ‘Partijen, maar ook bedrijven, sturen steeds meer hoe ze in de media komen’, zegt hij. ‘Dit is een kwalijke ontwikkeling. En al helemaal voor politici die zeggen dat persvrijheid relevant is.’