Hoe Denk de partij van ‘de politieke broedermoord’ werd

De partijleider van Denk, Tunahan Kuzu, maakte kortgeleden ineens bekend dat hij ermee stopt. Aanleiding bleek een jaren geleden begraven affaire die plots weer opborrelde. Maar de oorzaken liggen dieper.

Toen Selçuk Öztürk de foto van Tunahan Kuzu en Farid Azarkan in de groepsapp van Denk zag, moet er iets zijn geknapt. Zijn fractiegenoten waren half december samen op weg naar Istanbul, om zich nieuwe maatpakken – handelsmerk van de partij – te laten aanmeten. Maar, zo stond er, uiteraard ook om de toekomst van de partij te bespreken. Kwestie van het nuttige met het aangename verenigen.

De hele wereld mocht het weten, Azarkan herhaalde het programma nog eens op Twitter: ze zouden het over het partijleiderschap gaan hebben, over de toekomst van de partij en over de campagne voor 2021. En Öztürk, met Kuzu grondlegger van Denk, was daar zorgvuldig buiten gehouden. De man die Denk aan dat mooie partijkantoor in Rotterdam had geholpen, die gewerkt had aan de uitbouw van de beweging, die als voorzitter geacht werd van alle bewegingen binnen de partij te weten, wist van niks.

Öztürk, die zichzelf omschrijft als iemand bij wie de emoties aan de oppervlakte liggen, liet het er niet bij zitten. Op 19 december 2019 stuurde hij, namens het Denk-bestuur, een aangetekende brief aan Azarkan. ‘Allereerst is het uiterst onhandig partijbesluiten te verbinden aan Turkije’, schreef hij. ‘Zoals jij weet vechten wij nog dagelijks tegen dit onterechte frame.’ Minstens zo zwaar woog dat een lijsttrekkerschap werd aangekondigd ‘zonder dat de organen die daarover gaan hierover een besluit hebben genomen’. Het bestuur zou een onderzoekscommissie instellen om de schade te inventariseren die Azarkan de partij had toegebracht.

Onder zware druk van Kuzu werd de brief weer ingetrokken. Maar het wederzijdse wantrouwen dat de afgelopen jaren onder de oppervlakte was ontstaan, veranderde in openlijke vijandschap. Waren ze niet samen naar Istanbul gegaan, dan was Denk voor de buitenwereld misschien nog die eensgezinde partij, met fractieleden die graag samen in vergaderpauzes langs de Hofvijver flaneren. Nu werd het de partij van ‘de politieke broedermoord’, zoals Kuzu het later bitter zou omschrijven.

Toch geen vertrek

Toen Kuzu en Öztürk in 2013 uit de PvdA-fractie werden gezet, kregen ze van hun voormalige fractiegenoten het soort verwijten dat lijkt op wat de Denk-politici elkaar nu maken. Ze zouden vooral bezig zijn geweest met een spiegel in de lift, ze wilden per se een Nederlands-Turkse medewerker, Öztürk zou tijdens fractievergaderingen zijn baard kammen. Deze week was het Kuzu die erop wees dat ‘de baard van Öztürk’ slechts 10.000 voorkeurstemmen haalde, terwijl hij zelf er 126.000 kreeg.

De strijd bij Denk draait om politieke ambities. Van meet af aan leken de rollen verdeeld. Öztürk was de selfmade man, de straatvechter die de grenzen van het politiek betamelijke opzoekt. Kuzu de strateeg en behendige debater die zorgt dat de contacten met andere partijen niet dichtslibben. Later kwam de inhoudelijk sterke Azarkan er bij – hij zou het Marokkaans-Nederlandse deel van het electoraat aanspreken. Het leek een rolverdeling waarbij het drietal zich senang voelde.

De afspraak was dat Denk zou werken aan een meer sociaal-economisch profiel. Kuzu stortte zich op de ziekenhuisfaillissementen en Azarkan beet zich vast in de misstanden bij de belastingdienst. Öztürk, die met zijn provocaties beter paste bij hoe de partij zich in het begin had geprofileerd, was op weg naar de uitgang. Al vroeg was in de partijtop duidelijk dat dit zijn laatste termijn als Tweede Kamerlid zou zijn. Er was een mooi vervolg klaargelegd: Öztürk zou Eerste Kamerlid worden; Gladys Albitrouw, nummer vier op de lijst en van Surinaamse origine, stond klaar om hem op te volgen. Waarmee de Denk-fractie een nog breder publiek zou aanspreken.

De campagne mislukte, Denk kwam niet in de senaat. Desondanks hield Öztürk vast aan zijn plan de politiek te verlaten. Een besluit waar hij op terugkwam na een gesprek met Kuzu op 17 maart in Apeldoorn. Öztürk confronteerde hem daar met een twee jaar oude affaire met een vrouw, waarbij Kuzu zich volgens de partij had gedragen op een manier ‘die niet past bij de kernwaarden van Denk’.

De vrouw in kwestie stortte later haar hart uit in HP/De Tijd. Zij had zich in 2018 gemeld bij Tweede Kamervoorzitter Arib en Kamerlid Farid Azakan, maar koos er daarna voor de kwestie te laten rusten. Toch rakelde Öztürk de kwestie op. Vier dagen later maakte Kuzu bekend te stoppen als politiek leider. Öztürk besloot vervolgens alsnog dat hij ook in de toekomst Kamerlid wilde blijven: het zou niet goed zijn voor de partij als beide oprichters vertrokken.

Strijd op Facebook

Denk gaat door een periode die alle in dit millennium ontstane ledenpartijen kennen. De Partij voor de Dieren beleefde in 2010 een harde clash tussen de twee Kamerleden, Marianne Thieme en Esther Ouwehand, vorig jaar was er opnieuw heibel over de interne democratie. Bij Forum voor Democratie leidde de onenigheid tussen de beide oprichters, Thierry Baudet en Henk Otten, tot een schisma. Bij 50Plus, dat in kalmer vaarwater leek te zijn beland, raakten de gemoederen de afgelopen weken opnieuw oververhit.

Gemeenschappelijke noemer van al die conflicten is een gebrekkig functionerende interne democratie. Voor het welslagen van hun politieke beweging moeten de oprichters op enig moment bereid zijn hun macht te delen. Dat moment is ook voor Denk aangebroken. Azarkan, de nieuwe fractieleider, riep het bestuur woensdag op terug te treden nu het zelf een hoofdrol speelt in het conflict. Vicevoorzitter Albitrouw gaf daaraan gehoor; Öztürk en drie andere bestuursleden (nog) niet.

Online kiest de achterban alvast partij. Terwijl Kuzu op Facebook duizenden steunbetuigingen ontvangt, werd Öztürk uitgemaakt voor verrader en volgeling van de controversiële Turkse denker Gülen. Sinds donderdag is de Facebook-pagina van Öztürk offline.