Hoe de snorfiets op de Amsterdamse fietspaden terechtkwam – en nu weer verdwijnt

De snorfietser is vanaf maandag in Amsterdam verbannen van het fietspad. De hoofdstad is ongeveer negen jaar doende geweest om tot deze maatregel uit het oogpunt van veiligheid te komen en het doet denken aan de herhaling van de geschiedenis. Want zo verging het de bromfiets in het verleden ook al.

Of het nu vrouwen met Urker mutsjes waren (zoals sommige media vorige week meldden) of Scheveningse vissersvrouwen met traditionele hoofddeksels (andere media), dan wel vrouwen met Zeeuwse boerinnenkappen (meent Tom Huyskens van branchevereniging Bovag), ‘iemand’ heeft ‘ooit’ ervoor gezorgd dat de berijder van de voorganger van de snorfiets/scooter ongehelmd op het fietspad mocht rijden.

Die voorganger - eigenlijk voorgangers, want de voertuigindustrie verzint van alles - werd wetstechnisch aangeduid als ‘fiets met trapondersteuning’. Ouderen herinneren zich nog de Kaptein mobylette. Of de Spartamet. Het is haast niet voor te stellen maar wat we nu een ‘snorfiets’ noemen (ziet er uit als scooter) is in de beginjaren alleen maar populair geweest bij ouderen, al dan niet met een of ander folkloristisch hoofddeksel op.

In 1976 wordt in de wet de categorie snorfiets opgenomen. Die mocht maximaal 25 kilometer per uur rijden. De snorfiets moest een opgewaardeerde fiets worden, vooral geen afgezwakte bromfiets. In 1976 werden landelijk 8.500 snorfietsen verkocht. Met de populariteit zou het wel loslopen, dacht de wetgever toen nog.

Hippe stedelingen

Nu rijden ongeveer 750 duizend Nederlanders op de populairste uitvoering van de snorfiets, de scooter. Zeker, ook nog heel wat ouderen, maar vooral toch hippe stedelingen en jongeren. ‘De populariteit is eigenlijk begonnen bij de makelaars in Amsterdam-Zuid’, herinnert Tom Huyskens van Bovag zich.

Amsterdam is zonder meer snorfiets/scooter-hoofdstad van het land en is nu de eerste gemeente die het de snorfietser moeilijker maakt. Vanaf maandag wordt de berijder van de meeste fietspaden geweerd en is verplaatsing naar de rijbaan een feit. Die gaat dan weer op veel plaatsen gepaard met een helmplicht. Maar dus niet overal. In woonwijken zonder apart fietspad verandert eigenlijk niets. Hoezo ingewikkeld? Bijna vierduizend nieuwe verkeersborden wijzen iedereen de weg.

Wat is – ruwweg - de geschiedenis? Nu nog is het een Amsterdamse kwestie, die verbanning van de snorscooter naar de rijbaan, maar veel gemeenten azen op hetzelfde en hebben hun concept-verkeersbesluit al klaar. Dat Amsterdam vooroploopt is niet verwonderlijk.

‘Fietshoofdstad van de wereld’

De stad noemt zichzelf de ‘fietshoofdstad van de wereld’ (Kopenhagen ook), heeft een groot infrastructuurprobleem (relatief weinig vrijliggende banen voor verkeersdeelnemers met verschillende snelheden), stimuleert fietsgebruik (vandaar die fietsfiles) en ontmoedigt autobezit/gebruik (vandaar die makelaars en andere druk-druk-drukbezette mensen op de ‘scooter’).

Ooit, toen het nog allemaal rustiger was met het verkeer en een auto er als een auto uitzag, een fiets als een fiets en een brommer als een brommer, reed de bromfietser verplicht op het fietspad. In 1975 werd voor de bromfietser, wegens almaar oplopende cijfers aan verkeersslachtoffers, de helmplicht ingevoerd. Vanaf 1999 moest de bromfietser zich mengen tussen de auto’s. Heel algemeen besproken dan. Nog steeds bestaan er (binnen en buiten de bebouwde kom) fietspaden waar brommers ook mogen rijden.

Maar de klassieke brommer is nagenoeg verdwenen, vermorzeld door de snorfiets. Die aanvankelijk inderdaad op een fiets met trapondersteuning leek. Pedalen waren verplicht. Vandaar dat begrip ‘snorfiets’. In 1985 leidde Europese wetgeving tot afschaffing van de verplichte pedalen. Ook mocht het maximumvermogen van de ‘ondersteuning’ van ruim 2 pk naar ongeveer 6 pk. Dat maakte later de weg vrij voor de industrie om scootermodellen als snorfiets (maximaal toegestane snelheid 25 kilometer per uur) te ontwikkelen.

Heroverwogen

In 1999 verdween zoals gezegd de brommer van het fietspad naar de rijbaan. Dat zou met name de veiligheid van fietsers ten goede komen. De snorfiets mocht toen nog wel op het fietspad blijven, want die reed toch niet harder dan 25 kilometer per uur. Hoewel het toenmalige ministerie van Verkeer en Waterstaat de bui al zag hangen, zo blijkt uit een overeenkomst met organisaties als ANWB en Bovag: ‘Als snorfietsers massaal te hard rijden, dan zou ook de positie van de snorfietser op het fietspad heroverwogen moeten worden.’

Dat laatste is gebeurd. Gemiddeld genomen rijden snorfietsers in Amsterdam harder dan 30 kilometer per uur. Op almaar voller wordende fietspaden. Waarop ook nog eens ‘fietsen’ of voertuigen met trapondersteuning rijden die soms amper als fiets te herkennen zijn. Ook een autootje als de Canta (officieel alleen met medische indicatie) mag op veel fietspaden rijden.

Sinds de gestegen populariteit van de snorfiets neemt het aantal ongevallen op fietspaden schrikbarend toe. Heel vaak zijn snorfietsen betrokken bij een ongeval. Nu herhaalt in feite de ‘brommergeschiedenis’ zich. Weer uit een oogpunt van veiligheid wordt een voertuig van het fietspad naar de rijbaan verwezen.

Discussie

Dat veiligheidsaspect levert al jaren discussie op. Het wordt veiliger op het fietspad, dat staat wel vast. Maar op de rijbaan? De Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) – een autoriteit op dit gebied – verwacht winst. Al zou het ‘veiliger’ zijn geweest als Amsterdam de snorfietsmaatregel gepaard had laten gaan met de invoering van een maximumsnelheid voor automobilisten van 30 kilometer per uur.

De hoofdstad is ongeveer negen jaar doende geweest met de verbanning van de snorfiets naar de rijbaan inclusief helmplicht. Beheerders van wegen (zoals gemeenten) kunnen veel verkeersmaatregelen treffen, maar het Rijk heeft ook wat te zeggen. Zeker over een helmplicht. Dan komen landelijke regels als het Besluit Administratieve Bepalingen inzake het Wegverkeer (BABW) en het Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens (RVV) om de hoek kijken.

Het gemeentelijke Verkeersbesluit van wethouder Sharon Dijksma heeft bij de bevolking en belangenorganisaties (er bestaat een vereniging Scooterbelangen, overigens in Rotterdam gevestigd) veel losgemaakt. Op het besluit zijn duizenden zienswijzen ingediend. Die, op details na, niet tot enige aanpassing van het besluit hebben geleid.

Handhaving

De snorfietser gaat dus vanaf maandag in veel straten binnen de ring van Amsterdam de rijbaan op. In andere straten mag de helm weer af. Op overtredingen staat een boete van 95 euro. De eerste maand zal er alleen gewaarschuwd worden. De handhaving lijkt een probleem te worden. Op elke, verkeersgerelateerde maatregel schiet de handhaving tekort.

Zo gaat het er op de fietspaden in Amsterdam vaak aan toe: de (nu nog) bellende of appende fietser steekt nooit een hand uit, rood licht telt niet, de fiets zelf moet vooral een heel breed stuur hebben, of heel lang zijn (bakfiets) of liggend te gebruiken zijn, of inspanningsloos harder dan 25 kunnen (e-bikes) of de fietser is een soort van debutant (buitenlandse toerist) die dol is op lokale gewoonten.

‘En op de rijbaan wordt straks geëxperimenteerd met mensenlevens’, schat Tom Huyskens van de Bovag in.

De 75-jarige snorfietser Louis Hofman: ‘Ze zijn allemaal gek geworden’

Het papierwerk van (nu nog) snorfietser Louis Hofman (75) doet niet onder voor alle ambtelijke producties van Amsterdam van de afgelopen negen jaar over verbanning van de snorfiets naar de rijbaan, gekoppeld aan helmplicht. Werkelijk alles en iedereen heeft Hofman de afgelopen twee jaar aangeschreven om te bereiken dat 65-plussers wél op het fietspad mogen blijven rijden.

Alles is tevergeefs gebleken. ‘Het wachten is nu op het eerste bejaarde slachtoffer’, zegt Hofman. Zeker niet op berustende toon. Zijn strijd gaat altijd door. Hofman woont in Amsterdam-Buitenveldert, heeft het nu even druk met een nieuwe woning voor zijn dochter, maar de gemeente, raadsleden, Kamerleden, De Telegraaf, de Rijksdienst voor het Wegverkeer, en zo nog een stuk of wat organisaties hoeven er echt niet op te rekenen dat hij vanaf heden zwijgt.

‘Die mevrouw Dijksma heb ik toch al niet zo hoog zitten. Wat denkt ze wel? Dat kind uit Enschede. Ik rijd elke dag door de stad, maak een praatje, zie alles’, zegt Hofman, doelend op de wethouder die verantwoordelijk is voor het verkeersbeleid. ‘Het politbureau aan de Amstel gaat nog van me horen’, waarschuwt hij alvast.

Oudjes

Zelf kreeg Hofman zo ongeveer van alle aangeschrevenen te horen dat zijn wens niet kan worden gehonoreerd. Er zijn wel degelijk uitzonderingen mogelijk voor snorfietsers, maar dan alleen op medische indicatie. Niet op basis van leeftijd. ‘Ze willen natuurlijk dat wij oudjes gewoon achter het raam blijven zitten’, foetert Hofman.

Hij schreef twee zogeheten raadsadressen, hij schreef alle 150 Kamerleden aan, hij ondertekende een petitie, hij deed alles wat in zijn vermogen lag. En ondertussen rijdt Hofman met zijn in 2016 aangeschafte Zipp door de stad. ‘Eerst moest ik mijn trouwe brommertje wegdoen vanwege dat gezeik over luchtvervuiling, nu ben ik met mijn nieuw aangeschafte snorscooter die niet harder kan dan 30 kilometer per uur aangeschoten wild op de autoweg!’

Remtest

Ja, de Zipp zou wel harder kunnen, technisch een fluitje van een cent om van een snorfiets weer een brommer of echte scooter met toelaatbare, hogere snelheid te maken. Zijn dealer heeft het zo voor elkaar. Maar dat mag niet. De Zipp moet dan naar de Rijksdienst voor het Wegverkeer in Lelystad. Want wie harder kan rijden, moet ook aan een wettelijke remtest voldoen. En voordat je alles op orde hebt, ben je een paar honderd euro lichter, weet Hofman.

‘Ze zijn allemaal gek geworden. Ik heb alle democratische wegen bewandeld, maar iedereen houdt zich doof. Ik wou dat ik de kwestie kon aankaarten bij de Raad van State. Maar ja, ik ben ook de jongste niet meer.’

Beleidsmakers hebben weinig oog voor de oudere mens, vindt Louis Hofman. Hij kent heel veel generatiegenoten die te moe worden van fietsen en zich graag verplaatsen per snorfiets. ‘Op scootertjes die ook nog eens voldoen aan (..hij pauzeert even, en braakt dan bijna uit) al die Europese regeltjes.’

Met een bewonderenswaardige ijver en motivatie blijft Hofman ten strijde trekken. Hij dankt de pers voor de aandacht. Hij zegt: ‘Ik weet zeker dat ik voor een goede zaak vecht. Er vallen straks doden.’