Hoe de laatste patiënt van de afdeling psychiatrie verdwijnt

De laatste patiënt van de afdeling psychiatrie is een kleine, oudere man met geheugenverlies. Hij scharrelt alleen door de keuken, de huiskamer, de activiteitenruimte. Morgen wordt hij door de ambulance opgehaald en overgeplaatst. Dan is het voorbij.

Vierentwintig patiënten met angststoornissen, depressies, psychoses, schizofrenie en suïcideneigingen, gecombineerd met lichamelijke klachten, kunnen in normale tijden op de psychiatrische verpleegafdeling van Amphia terecht. Nu is het personeel dat hen verpleegt nodig in de strijd tegen corona. En gaat de afdeling dicht.

Gisteren is het aan de meeste patiënten verteld. Verslagenheid. Paniek. Een suïcidale man zei dat het voor hem niet meer zo nodig hoefde.

We zitten in een van de huiskamers van de open afdeling, een sobere ruimte met een grote tafel, paarse banken en gordijnen die vermoedelijk ooit felgekleurd waren. Tot voor kort dineerden patiënten hier met elkaar. Nu vertellen psychiater Idriss Bakker en psychiatrisch verpleegkundigen Jacqueline, Elaine en Joyce over hun zorgen. Ze zijn gedesillusioneerd. Ze proberen te lachen; ze lachen, hun ogen staan triest.

De afgelopen dagen zijn de patiënten ondergebracht in andere ziekenhuizen of bij de ggz. En sommigen zijn weer thuis. Allemaal zaten ze hier in behandeltrajecten die niet zijn afgemaakt. Bij enkelen was nog niet eens precies duidelijk wat hun mankeerde.

Het eerste teken van het naderend onheil waren de ontsmettingsflessen alcohol, die doorgaans in het hele ziekenhuis staan, behalve hier. Te gevaarlijk voor mensen met alcoholproblematiek en suïcidaliteit. Maar een paar weken geleden kwam de opdracht van bovenaf om toch flessen te plaatsen en zo verspreiding van corona tegen te gaan.

Daarna ging het snel. Samen eten in één huiskamer werd eten in twee huiskamers, met een lege stoel tussen elke twee patiënten. Twee dagen later zat iedereen noodgedwongen op zijn eigen kamer te dineren. Onbegrip, verwarring, angst.

‘Deze mensen zitten hier juist om uit hun sociale isolement te komen’, zegt Joyce. ‘We hebben ze teruggebracht in hun oude situatie.’

‘Voor ons voelt het als code zwart’, zegt Jacqueline, refererend aan het noodscenario waarbij artsen moeten kiezen welke patiënten ze wel behandelen en welke niet.

De patiënten die nu thuis zitten, zullen ze zo goed en kwaad als het gaat ondersteunen. Ze kunnen online programma’s volgen en bellen met de psychiaters en verpleegkundigen. Dan zal ze worden gevraagd naar hun crisissignaleringsplan, een document dat de patiënten samen met de begeleiding maakten om inzicht te krijgen in hun eigen gespannenheid, angst, somberheid en suïcidaliteit. Groen is oké, alles onder controle. Oranje zorgelijk, actie is vereist om de negatieve spiraal te doorbreken. Rood is vergelijkbaar met reanimatie. Elaine: ‘Dan is het eigenlijk al te laat.’

Het lezen van emoties is een van de belangrijkste onderdelen van hun werk. Lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen zeggen soms meer dan woorden. Ze zoeken nog naar mogelijkheden om groepstherapieën en consulten via de webcam te houden, zodat ze in ieder geval patiënten in de ogen kunnen kijken. ‘Het is lastig als iemand verdrietig is aan de telefoon’, zegt psychiater Idriss. ‘Normaal zijn stiltes waardevol, aan de telefoon kan dat niet.’

Natuurlijk, ze realiseren zich waarom dit gebeurt. Corona is een luidruchtige ramp die schreeuwend zijn weg zoekt door het land en alle aandacht op zich vestigt. Dit hier, de sluiting van hun hele afdeling, de angstige patiënten die er juist in deze onzekere tijden alleen voor staan: het stille gevolg.

In de huiskamer ligt een puzzel van olifanten die voor de helft is afgemaakt. Op het prikbord hangt een A4'tje: ‘Zelfvertrouwen is geloven dat je een kracht bezit sterker dan je angst’.

Voor hun laatste patiënt was het lastig een nieuwe plek te vinden. Dat is na veel bellen eindelijk gelukt: hij gaat naar Amsterdam. Ver van familie en kennissen.

Eerder vanmiddag is de oudere man op de hoogte gebracht. Jacqueline keek naar zijn gezicht toen hij het hoorde: verloren.