Historische argumenten

Met Engeland heeft Nederland, gedurende de 17de en 18de eeuw, een reeks oorlogen uitgevochten. Tot ruim in de 20ste eeuw sloegen veel Nederlanders de Engelsen met wantrouwen gade. Omgekeerd illustreert de reeks misprijzende Engelse uitdrukkingen waarin het woord `Dutch` de toon zet hoe er aan gene zijde van de Noordzee over Nederlanders werd geoordeeld. De huidige Nederlandse dweepzucht met Engeland is een jonge mode - en gebaseerd op een illusie.

Over de verhouding met Duitsland kunnen we kort zijn: één blik over onze schouder de 20ste eeuw in en we stellen vast dat de grondtoon van ons cultureel besef nog altijd wordt bepaald door de korte logeerpartij van onze oosterburen bij ons.

Wie het historisch argument, het argument dat historische verbondenheid, verwantschap en gedeelde grote ervaringen, tot richtsnoer neemt bij het denken over de uitbreiding van de EU manoevreert zichzelf in een lastig parket. Onze huidige naaste bondgenoten zijn historisch onze grootste en langdurigste vijanden. De Europese samenwerking is er mede voor bedoeld om vijandelijkheden en tegenstellingen uit het verleden in de toekomst te voorkomen. Vandaar dat wij nu optrekken met Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië, ondanks de robuuste historische verschillen. Met Turkije zijn wij, Nederlanders, meen ik, nooit in aanvaring gekomen.

Het spreekt vanzelf dat ik niet, zoals Frits Bolkestein (Forum, 17 oktober), in een berispende reactie op mij schreef, ontken dat de geschiedenis een `vormende factor van een staat en een volk` is. Dat zou maf zijn.

Slechte polemiek, je tegenstander onzin in de mond leggen.

Het ging mij erom, dat het onbekookte gebruik van historische argumenten, in de discussie over de Turkse toetreding tot de EU hachelijk is. Gedeelde belevenissen hebben nooit de doorslag gegeven bij de toetreding van nieuwe lidstaten: integendeel. Het is onverstandig om er nu ineens dwingend gewicht aan toe te kennen. Bovendien plaatst het een afgekeurde natie voor eeuwig buiten spel. Verdragen zijn er om een toekomst te delen, ze maken het verleden niet ongedaan.

Je kunt zeggen: Bolkestein schreef `geschiedenis`, maar hij bedoelde in werkelijkheid `cultuur`. Met landen als Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië is voor Nederland de culturele overeenkomst veel groter dan met Turkije. Maar ook die royale uitleg biedt geen soelaas.

Nu leven in Nederland meer mensen die behoorlijk Turks spreken, dan dat er mensen wonen die het Frans onder de knie hebben. Op de kabeltelevisie is het, tenminste in de vier grote steden, gemakkelijker een Turkse zender te bekijken en zo op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen op het gebied van de buikdans in Turkije, dan daarop een Franse zender te traceren en de debatten van de rive gauche op de voet te volgen. Ook is in grote delen van de Randstad een verse Turkse krant gemakkelijker te verkrijgen dan een Franse.

Bolkestein en ik betreuren vermoedelijk vooral dat laatste. Maar het heeft geen zin de feiten te ontkennen: wij delen in cultureel opzicht meer met Turkije dan met Frankrijk.

Bolkestein noemt nu als voornaamste argument in de reeks historisch-culturele verschillen de ervaring met de democratie, samen met die van het christendom. Het spijt mij dat ik die in die eerdere column niet meewoog: ik deed dat uit aardigheid niet.

Want het is, zeker voor een Nederlander, hachelijk dat laatste op te voeren. Het zal niet zo lang meer duren voordat de islam in het Koninkrijk der Nederlanden als actief beleden godsdienst opnieuw het christendom passeert. Wel denk ik dat juist de liberale en ongelovige politicus Bolkestein, in zijn erkenning van de doorslaggevende rol die het christendom in de vorming van onze samenleving heeft gespeeld, gelijk heeft. Maar dat is een tragisch gelijk.

Het argument van ervaring met de democratie heb ik nooit horen noemen ten tijde van de Griekse, de Portugese en de Spaanse toetreding. Het kan zijn dat Bolkestein toen nog petroleum aan het verkopen was en dan is mijn bezwaar flauw: hij was er niet bij en kon geen protest aantekenen. Maar tijdens de toetreding van de Baltische staten ruim een jaar geleden zat hij in de Europese Commissie. Die staten hadden helemaal geen geschiedenis, laat staan een die gedrenkt was in democratische ervaringen.

Toch zou niemand het in zijn hoofd hebben gehaald tegen die Balten te zeggen dat ze helaas te weinig democratie in hun geschiedenis hadden gehad om bij de EU te kunnen horen. Zij wilden daar juist bij horen om in alle vrijheid voortaan wat meer ervaring met de democratie te kunnen opdoen. Dat is precies wat de Turken ook vragen.

Het gaat dan ook niet om gedeelde ervaringen, het gaat om de islam. Zeg dat dan hardop: dan kunnen Amsterdam, Berlijn, Brussel, Den Haag, Lyon, Rotterdam, Turijn en Utrecht binnenkort uit de EU worden gezet en voortaan verder als vrijsteden van het islamitische gemenebest.