‘Hij wist heus hoe de vlag erbij hing’

Aan het eind van het vraaggesprek moet de Rotterdamse wethouder Rik Grashoff (participatie, cultuur en milieu) iets van het hart. Prima dat er in het artikel wordt gereflecteerd op de affaire Tariq Ramadan, maar kan er ook vooruit worden gekeken? De GroenLinks-wethouder maakt zich zorgen over de verziekte sfeer rondom het integratiedebat. ‘Dat is heel slecht voor Nederland.’

De ironie wil dat uitgerekend Grashoff volgens Tariq Ramadan bijdraagt aan dat slechte klimaat. De moslimfilosoof plaatst zijn ontslag van dinsdag in de context van een hetze tegen hem en de islam. Woedend is Ramadan over het feit dat hij van journalisten moest horen dat Rotterdam en de Erasmus Universiteit de medewerking met hem hadden opgezegd in verband met zijn werk voor de door het Iraanse regime gefinancierde Presstv. Hij is ‘zonder enige dialoog’ aan de kant geschoven.

Heeft u inmiddels met Ramadan gesproken?

‘Ja. Het was een nuttig gesprek, maar het leidde niet tot nieuwe inzichten. Hij blijft boos, vindt dat er onvoldoende hoor en wederhoor is toegepast.’

Heeft u handig geopereerd?

‘Het is een hele trotse man. Dat siert hem. Ik denk dat dat hem helpt in zijn onafhankelijkheid all over the world. Ik geloof onmiddellijk dat hij zijn oren niet laat hangen naar Ahmadinejad.

‘Al had ik hem eerder gesproken, dan nog was hij woedend en ervan overtuigd dat hij onheus bejegend zou zijn. Ramadan kan zich niet verplaatsen in de problemen die anderen met zijn rol kunnen hebben. Dat komt telkens terug in zijn stijl, het is een handicap. In Nederland weet je dat bruggenbouwen moeilijk is. Ik heb me ongelooflijk ingespannen om hem daarvan bewust te maken, ook dit voorjaar (toen Ramadan in opspraak kwam wegens veronderstelde homo-onvriendelijke uitspraken, red.). Ik heb hem gevraagd op de publieke tribune in de gemeenteraad te zitten, met een simultaan tolk naast hem, toen het over zijn contract ging. Hij wist dondersgoed hoe de vlag erbij hing, dat het buitengewoon lastig was om politiek draagvlak te behouden voor zijn functie. Als je dan doet of je ontslag als een donderslag bij heldere hemel komt, tja.’

Maakt zijn gebrek aan empathie hem dan niet per definitie ongeschikt als bruggenbouwer?

‘We hebben hem aangetrokken om zijn sterke eigenschappen: internationaal is hij enorm gezaghebbend, hij heeft charisma en kan mensen op allerlei niveaus inspireren. Bij een bijeenkomst met Marokkaanse moeders heeft hij verteld over de actieve rol die vaders moeten hebben in de opvoeding. Dat maakte indruk bij de moeders die dat altijd al vonden, maar dachten dat het misschien niet gezegd mocht worden.

‘Neemt niet weg dat zijn handicap – zijn afstandelijkheid en zijn verdedigende houding – de zaak geen goed heeft gedaan. Als hij empathischer was geweest, had hij meer kans gehad.’

In 2007 was al duidelijk dat hij in het buitenland omstreden was.

‘Dat is wijsheid achteraf. Dat betekende niet dat hij hier geen goede rol zou kunnen vervullen.

‘Dat er in Nederland mensen zijn die het regelrecht op zijn persoon hebben gemunt, dat had ik niet voorzien. Zo’n Frits Bolkestein, dat hij er plotseling werkelijk op volle sterkte in zou gaan...’

Bent u niet bang dat u door zijn ontslag het tegenovergestelde heeft bereikt van wat u beoogde? Beide ‘kampen’ zijn gesterkt in hun vooroordelen.

‘In april heb ik gezegd: ik ga geen mensen wegsturen op basis van een hetze. Nu gaat het om iets anders. Ramadan heeft een forse inschattingsfout gemaakt door bij Presstv te blijven, zelfs na de repressie van het Iraanse regime. Ik moet nog aan de nazorg werken, maar de meeste moslims zullen dat begrijpen.’

Dertien prominente wetenschappers noemden zijn ontslag in de Volkskrant ‘de schande van Rotterdam’.

‘Ik ben blij dat mensen het voor hem opnemen. Dat is goed voor het islam- en integratiedebat, wat te veel wordt gedomineerd door rechts. Er stond ook veel waars in hun opiniestuk, maar dat neemt niet weg dat je als stadsbestuur slechts twee keuzen hebt: doorgaan of niet. Er zit niets tussenin. Doorgaan was politiek en maatschappelijk geen optie.’

Laat Ramadan een leemte achter?

‘We zouden net een nieuwe dialogenreeks beginnen, daarin had Ramadan een forse rol. Er valt dus letterlijk een gat. Dat gaan we op een andere manier invullen: niet met één persoon, maar met meerdere figuren. Ik heb nog geen idee wie dat zullen zijn. Het is zeker niet zo dat de integratie stopt nu Ramadan is vertrokken.’

Hoe gaat u nu bruggenbouwen?

‘We moeten geleidelijk de beweging van integratie naar participatie maken. Hier is 48 procent van de bevolking allochtoon; we hebben ruim 170 nationaliteiten. Ik ben heel optimistisch: over tien à twintig jaar is de complete beroepsbevolking, tot en met hbo-niveau, een afspiegeling van de samenleving. Als je dat niet gelooft, loop dan even door de kantine van de Hogeschool Rotterdam.

‘We zitten nu in een kramp met elkaar. Maar als we de rust kunnen opbrengen het vraagstuk van ontsporende jongeren en criminaliteit apart te houden van participatie, groeien we hier overheen.’

Dan komt Wilders die zegt...

‘Daar zitten echt risico’s. Ik bagatelliseer niets, maar als we blijven roepen dat de islam een gevaar is en dat Marokkaanse jongeren ontsporen door hun cultuur en religie, verpesten we het voor onszelf.

‘Ik ben voor soft assimilation: als je ruimte laat voor eigen identiteit, zal die een vorm krijgen die aansluit bij de huidige maatschappij. In Angelsaksische landen is dat al zo. Daar dimdammen ze niet over hoofddoekjes. Onlangs reisde ik naar Canada. De eerste die ik tegenkwam was zo’n chagrijnige dame van de douane. Mét hoofddoek. Die mevrouw was even chagrijnig als alle andere douaniers. Zeer geïntegreerd zou ik zeggen.’