Het zijn er acht!

Hardop willen ze het nog niet zeggen, maar alle publieke omroepen fluisteren dezelfde boodschap: ze zijn dichterbij een fusie-akkoord dan ooit. De toenadering komt tot stand aan de hand van een nieuw voorstel van de Raad van Bestuur van de NPO dat als 'praatstuk' is voorgelegd aan de omroepbazen. Het voorstel gaat uit van het door minister Bijsterveldt (OCW) gestelde maximum van acht omroepen en gaat uit van de bekende combinaties: TROS-AVRO, KRO-NCRV VARA-BNN en daarnaast de alleenstaanden: EO, MAX en VPRO en de taakomroepen NOS en NTR.

Uiterlijk 15 november moet boven het Mediapark witte rook zichtbaar zijn, verordende de minister eind september. Zo niet, dan voegt Van Bijsterveldt de omroepen onder dwang samen. De weifelende aanstaanden in Hilversum lijken inmiddels ervan overtuigd dat zo'n onvrijwillige fusie alleen verliezers kent. De fusieomroepen lopen in dat geval de in het vooruitzichtgestelde bonus van 30 miljoen euro mis en voor alleenstaande omroepen is in het dwangscenario sowieso geen plaats.

Wat precies in het nieuwe voorstel van de Raad van Bestuur staat, houdt Hilversum geheim. Wel treedt Henk Hagoort sinds het ultimatum van OCW op als regisseur van de parendans. De afgelopen weken sprak hij met alle omroepdirecteuren afzonderlijk, nu is hij in gesprek met de beoogde duo's. De gesprekken verlopen voorspoedig.

Dat het de goede kant opgaat, geven de omroepen alleen op fluistertoon toe. Niemand wil te vroeg juichen en het goede nieuws wordt omkleed met voorbehouden. Omroepvoorzitters en -voorlichters putten zich uit in voorzichtige metaforen in de categorie: 'je moet de huid niet verkopen voor de beer geschoten is' en 'je mag een kip niet storen tijdens het broeden.' Die omzichtigheid contrasteert met de bravoure waarmee de omroepen het fusieplan - nadrukkelijk op eigen initiatief - in mei dit jaar indienden bij het ministerie van OCW. 'We willen kunst en cultuur bieden: van Amsterdamse grachtengordel tot platteland, van Nederpop tot klassiek', kondigde Willemijn Maas, algemeen directeur van de AVRO de samenwerking met de TROS aan.

De twee omroepen wilden dat de minister de rol van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) indamde. Het vrije budget van 185 miljoen euro dat de NPO beheert voor alle omroepen, moest alleen ten gunste komen van de fuserende omroepen. Bij de andere fusiekoppels, VARA met BNN en NCRV met KRO, klonken dezelfde geluiden. De omroepen zijn het braafste jongetje van de klas geweest door de fusiegesprekken zelf te beginnen; nu is de politiek aan zet, vonden ze.

De verbijstering was groot toen halverwege juni bleek dat Van Bijsterveldt helemaal niet op de eisen inging.'De minister heeft selectief gewinkeld in ons voorstel', reageerde Ed Nijpels, voorzitter van de raad van toezicht in NRC Handelsblad. 'Ze heeft wel de fusies geïncasseerd, maar niet de voorwaarden.' BNN en de VARA staakten hun fusieplannen meteen, TROS en AVRO volgden tien dagen later. NCRV en KRO vonden vooral dat de plannen nadelig uitvielen voor de fusieomroepen, terwijl de omroepen die zelfstandig blijven (VPRO, EO en MAX) 'worden beloond voor hun halsstarrigheid'.

Jan Slagter, voorzitter van Omroep MAX, begrijpt dat de reactie van de minister voor de fusieomroepen hard aankwam. 'Een koude douche. Als ik zoals de VARA en BNN als eerste het initiatief tot fuseren had genomen, had ik net zo gereageerd als ik er zo weinig voor terugkreeg. In het door de omroepen ingediende voorstel waren twee passages van belang: een substantiële vergoeding voor de fusieomroepen en de garantie van een volwaardige positie in het bestel voor de niet fuserende omroepen. Beide zaken zijn door de minister genegeerd.'

Het voorstel dat er nu ligt, is dus een knieval naar Van Bijsterveldt. Ze blijkt niet in het minst onder indruk van de gemaakte bezwaren en het hernieuwde lonken naar andere partners. (De KRO zocht deze zomer toenadering tot de VARA, en BNN gaf aan weer 'met iedereen' te praten.) Ook de eis om de financiële bonus te verhogen naar 60 miljoen legde ze naast zich neer, evenals de door de fuserende omroepen gewenste aanpassingen van de zendtijdverhouding. Ze wilden een verhouding 3: 1 tussen gefuseerde en niet-gefuseerde omroepen. Het ministerie vindt dat verschil te groot en blijft bij haar standpunt.

Ook was men in het Mediapark onaangenaam verrast over de grote nadruk die vanaf 2016, als het nieuwe bestel definitief ingaat, komt te liggen op ledenaantallen. Ook nu krijgen omroepen geld per lid, maar ligt het plafond bij 400 duizend leden. De omroepen vrezen in de nieuwe situatie veel geld te moeten steken in dure wervingscampagnes, mogelijk zonder resultaat. Immers: als alle omroepen even hard groeien, verandert er niets in de onderlinge verhouding. Bovendien blijft een omroep met 400 duizend leden of meer, een zogenaamde 'A-omroep'. Dus voor de hoeveelheid zendtijd maakt nog steeds niet uit of een omroep 400.001 leden heeft, of het dubbele.

Deze schijnbaar onoplosbare kwesties leidden tot een gevoel van misdeeldheid en onderlinge jaloezie. Dat er nu wel weer schot in de zaak zit, is te danken aan diezelfde minister en haar onverbiddelijke houding. 'We hadden een flinke duw nodig', geeft een van de fuserende omroepen toe. Een ander: 'Als ze geen deadline had gesteld, hadden we nu aan het strand gelegen.'

Het voorstel van de Raad van Bestuur is dus een manier om, onder druk van het ministerie, intern tot een regeling te komen waarmee alle partijen kunnen leven. In de woorden van Slagter: 'We hebben ingezien dat we moeten stoppen elkaar het licht in de ogen niet te gunnen.' In de onderhandelingen speelt het programmaversterkingsbudget van NPO, 185 miljoen euro per jaar, een belangrijke rol. Met de verdeling van deze gelden kan de NPO de zendtijdverhouding bijsturen. Ook kan de variëteit in programmering in de gaten worden gehouden door budgetten te reserveren voor bepaalde genres en af te wachten welke omroep het eerst toehapt.

Wat betreft de ledenaantallen wordt er gesproken over een 'ijkpuntjaar', aan de hand waarvan de zendtijdverhoudingen voorlopig worden vastgelegd. Ook worden er concrete afspraken gemaakt over hoe te handelen bij verandering van die verhoudingen.

Verloopt alles volgens plan, dan presenteert Hilversum zeer binnenkort acht omroepen die elkaar zonder wrok in de ogen kunnen kijken. Een bron is van mening dat de onderhandelingen nu in zo'n vergevorderd stadium zijn, dat een mislukking niet uit te leggen is aan omroepleden of andere televisiekijkers. Of dat optimisme gerechtvaardigd is, zal uiterlijk op 15 november blijken.

Positief, maar voorzichtig

'Het 3-3-2-model moet gewoon.' (BNN)

'De tien miljoen bonus is voor ons zeker een reden om door te praten.' (TROS)

'We maken een gezamenlijk plan dat waarborgt dat iedere omroep een volwaardige positie in het bestel behoudt.' (VPRO)

'We voeren opbouwende gesprekken en zijn bereid stappen te zetten.'(AVRO)

'Bij een gedwongen fusie is iedereen een verliezer.' (MAX)

undefined