Het vrolijke ongemak van goede puberpoëzie
Een van de beste gedichten voor tieners is geschreven door de Gentse dichter Daniel Billiet (1950). Het heet Op het pleintje en gaat over een 'bebrilde jongen' die vlug een hapje van een hem aangeboden banaan neemt, hopend dat 'het meisje zijn beugel niet ziet'. Daarna vraagt de dichter zich af wie 'het gelukkigst zich bloot heeft gegeven: de banaan, de bank, de zon, de jongen, het meisje of ik?'
Alles zit er in: de verwarring, de schaamte, het ongemak, de liefde, de knipoog, de diepere gedachte en een driedubbele bodem die zich pas ten volle verraadt in het laatste woord. De rol van Billiet als kunstenaar is bijzonder: hij is bevlogen leraar, jongerenpoëziepromotor én een geslaagd dichter in een. Dat komt bijna niet voor.
Hoe ongeloofwaardig het ook moge klinken: juist in deze tijd van kort en krachtig vormen jongeren de ideale doelgroep voor poëzie. Het aantal dichters dat voor jongeren schrijft, doet echter wat anders vermoeden: er verschijnen bijna geen bundels in dit genre.
De laatste echt indrukwekkende was Chatbox (Querido, 2006) van Edward van de Vendel, misschien wel omdat hij via zijn alter ego Tycho Zeling zo dicht bij zijn eigen ontluikende homoseksuele gevoelens wist te komen. Die onovertroffen collectie, een hoogtepunt in zijn oeuvre, verdween vrijwel onbesproken van toneel, terwijl zijn dichtwerk voor jongere kinderen behangen met prijzen in alle boekwinkels ligt. Hoe kan dat toch?
Het voor pubers gevoelige onderwerp zal er een rol in spelen (er staat een dromerige blote jongen op het omslag) maar het antwoord moet ook iets te maken hebben met de impopulariteit van de dichtbundel als medium. Een gedicht lezen of aanhoren, zo gek krijg je jongeren nog wel. Maar een hele stapel is kennelijk te veel gevraagd. Poëzie hoort op het podium thuis. Of voor de klas.
Toch mogen er best wat meer bundels verschijnen zoals Hoe angst klinkt van Hans Hagen. Net als Billiet verwoordt hij prachtig de schaamte ('zo grappig ha ha/ op dat moment/ en nog lang daarna/ bloos'), de seksualiteit ('ik zou zo graag/ eens vrij met jou' en 'borst en buik/ lippen getuit/ ik beschrijf je het liefst/ als alles uit'), de probleemvakken ('ik heb geen wiskundeknobbel/ maar een wiskundekuil'), ouders ('stel je voor dat niet jij/ maar ik de moeder was'), de wreedheid van de natuur ('tot hij haar bespringt/ precies op de plek/ waar haar ex/ het leven liet'), die van de voedselindustrie ('en kip voor kip voor kip gaat heen/ van leg- naar omlegbatterij/ drumstick kankerei filet/ draai maar door en weg er mee'. Oftewel: al dat vrolijk ongemak dat tienertijd heet.
Zijn toon is vaak stamelend, zoals die van Van de Vendel, en de gedichten zijn meestal niet helemaal afgerond; ze laten de lezer achter met een vragende, bedachtzame en soms met gegrinnik gevulde stilte. Wat vorm betreft lijken ze sterk op de vrije verzen in de succesvolle, monumentaal geïllustreerde kinderdichtbundels Jij bent de liefste (2000) en Van mij en van jou (2007) die hij samen met zijn vrouw Monique Hagen heeft gemaakt, maar afhankelijk van het onderwerp zijn de jongerengedichten humoristischer, scherper of juist duisterder van toon.
Wat minder sterk zijn een aantal gedichten die in één dimensie blijven hangen. Als de kern van het gedicht alleen maar een woordspelletje of metafoor blijkt, blijft er na het ontrafelen ervan niet veel interessants over. En soms is de onderwerpkeuze wat ouwelijk. De geladenheid van het dreigende titelgedicht Hoe angst klinkt wordt enigszins teniet gedaan door een misplaatste reeks over de laatste dagen van zijn moeder en zijn gepeins over 'de erfelijkheid van zeuren'; dat hoort écht niet thuis in een jongerenbundel.
Maar ja, dat is nu net zo fijn aan dichtbundels, zo'n stukje sla je dan gewoon over.
Hans Hagen: Hoe angst klinkt.
Querido; 80 pagina's; € 13,95.
ISBN 978 90 4511 308 1.
Vanaf 14 jaar.
undefined
