Het verdriet van Iran
Behalve voor overtuigde fundamentalisten en aanhangers van de Verelendungstheorie hebben de Iraanse presidentsverkiezingen een rampzalige uitkomst. De radicaal-conservatieve burgemeester van Teheran, Mahmoud Ahmadinejad, heeft in de tweede ronde een ruime zege behaald op de gematigder oud-president Akhbar Hashemi Rafsanjani....
De eerste vraag is natuurlijk: zijn de verkiezingen correct verlopen en klopt deze uitslag? Een stellig antwoord daarop valt niet te geven. Er heeft geen onafhankelijk toezicht plaatsgevonden. De Iraanse machthebbers hebben buitenlandse waarnemers (die bijvoorbeeld wel aanwezig waren bij de verkiezingen in de buurlanden Afghanistan en Irak) geweerd.
In de eerste ronde kwamen overheidsinstellingen met tegenstrijdige cijfers over de opkomst en de stemmenverdeling. Ook in de tweede ronde was de informatie gebrekkig. Het lijdt geen twijfel dat een regime dat liegt over zijn nucleaire programma, niet terugschrikt voor het manipuleren van verkiezingen die toch al sterk gereguleerd is omdat de geestelijke Raad van Hoeders, het opperste gezagsorgaan in het land, bepaalt wie passabel zijn als presidentskandidaat.
Niettemin is het zeer wel mogelijk dat Ahmadinejad de legitieme winnaar van de verkiezingen is. De meest hervormingsgezinde kandidaat in de eerste ronde had te lijden onder de boycotactie, die vooral onder jongeren en vrouwen weerklank vond. De oude vos Rafsanjani die zich vervolgens in de mantel van gematigde hervormer hulde, was in die rol weinig geloofwaardig. Met zijn simpele pleidooi voor hogere lonen en lagere prijzen heeft de betrekkelijke nieuwkomer Ahmadinejad de armere bevolkingsgroepen vermoedelijk meer aangesproken dan zijn tegenstrever.
In het Iraanse bestel is de macht van de president sterk ingesnoerd. Grote veranderingen zijn niet te verwachten na het vertrek van de krachteloze hervormer Khatami. Toch maakt het wel wat uit hoe de beperkte manoeuvreerruimte wordt benut. Het presidentschap komt nu in handen van iemand die zich bovenal de dienaar van Allah acht. Zowel binnenlandse critici van het regime als jongeren die wat vrijere omgangsvormen verlangen, moeten vrezen voor meer repressie.
Door de zege van hardliner Ahmadinejad komt ook het overleg over Irans nucleaire plannen onder grotere druk te staan. Eerder dit jaar heeft de regering-Bush na lang aarzelen besloten het onderhandelingstraject van de Europeanen het voordeel van de twijfel te gunnen. Maar met het uitblijven van succes neemt dat voordeel zienderogen af. De Iraanse verzekering dat er geen kernwapen wordt ontwikkeld, blijkt telkens weer op gespannen voet met de feiten te staan.
Nog is het niet te laat voor een diplomatieke regeling van de voor de hele regio zeer netelige kwestie. Maar de Europese onderhandelaars zullen duidelijker dan voorheen de stick naast de carrot moeten hanteren. En dat eerste betekent meer dan het louter onthouden van beloningen aan Iran bij slecht gedrag.
