Het succesverhaal van Horst aan de Maas: ‘We zijn Nederlands kampioen afval scheiden’

In Horst aan de Maas scheiden ze alles. In het begin was dat ingewikkeld voor de bewoners, maar nu zijn ze dolenthousiast. Zo enthousiast, dat ze na het scheiden nog maar 23 kilo restafval overhouden.

Frank Faessen (33) en Remco Konings (42) hebben er duidelijk lol in als ze donderdagmiddag achterop de vuilniswagen van afvalinzamelaar Suez het keukenafval ophalen in Horst, de hoofdkern van de gemeente Horst aan de Maas. ‘We praten onderweg over van alles, privé en zakelijk’, zegt Konings. ‘We maken er een lolletje van, een feestje.’

En om de zoveel meter hoppen ze even van de achterplank af om weer een doorzichtig plastic zak – de kleine van 10 en de grote van 23 liter - uit een keukenafvalemmer langs de straat zwierig in de laadklep te kieperen. Overal in het Limburgse dorp staan de kleine groene emmers langs de straat.

Horst aan de Maas is een succesverhaal dat positief afsteekt tegen de rest van Nederland. Landelijk wordt het doel van de regering – 100 kilo – vrijwel nergens gehaald. In Horst werkt het scheiden van het afval perfect. Daar is de gemiddelde hoeveelheid restafval nog maar 23 kilo. Dat bewijst dat het regeringsdoel niet te ambitieus is, als je maar een goed systeem inricht.

Twee keer per week wordt in Horst keukenafval opgehaald. Dat is groente- en fruitafval; ofwel ‘gft zonder t’, want voor het tuinafval zijn overal in het dorp grote korven geplaatst. Soms moeten afvalinzamelaars een zak ook afkeuren – dan plakken ze een rode sticker op de emmer: ‘Helaas, wij kunnen dit keukenafval niet meenemen. Er zit afval bij dat er niet in thuishoort.’

‘Dat is vanmorgen één keer gebeurd’, vertelt Faessen. ‘De zak zat vol met pmd: plastic, metalen en drankverpakkingen. Niks was keukenafval.’

Konings grijnst: ‘Nou ja, het komt wel uit de keuken, maar daarmee is ook alles gezegd.’

Voor pmd is er de blauwe afvalbak, die één keer in de twee weken wordt opgehaald. Luiers en incontinentiemateriaal kunnen bewoners naar speciale containers brengen, die vooral in de buurt van kinderdagverblijven en zorgcentra zijn geplaatst. Bladeren, gras en takken uit de tuin kunnen in één van de 1.200 tuinafvalkorven die in de zestien dorpen van de gemeente (met 42 duizend inwoners) staan opgesteld.

Voor het grovere tuinafval kan de gemeente worden gebeld – die komt het dan gratis ophalen. Hetzelfde geldt voor matrassen of oude bankstellen. Voor bouw- en sloopafval kan een speciale big bag worden aangeschaft, die eveneens door de gemeente wordt opgehaald.

Glas gaat naar de glasbak, papier wordt door sport- en andere verenigingen opgehaald. Zo heeft Horst aan de Maas alle afvalstromen – twintig in totaal – gescheiden. Voor het ‘restafval’ moeten bewoners een speciale afvalzak in de gemeentelijke kleuren bruin-geel aanschaffen voor 1,20 euro per zak. Het restafval wordt één keer per twee weken opgehaald.

‘We zijn Nederlands kampioen afval scheiden, en daar zijn we erg trots op’, zegt wethouder Roy Bouten (PvdA) op het gemeentehuis in het centrum van Horst. Over 2018 werd slechts 23 kilo restafval per inwoner ingezameld en lag het ‘materiaalhergebruik’ op 96 procent. Vóór de invoering van het nieuwe systeem van afvalinzameling in 2012 lagen die cijfers nog op 170 kilo restafval en 69 procent materiaalhergebruik.

Andere gemeenten komen regelmatig informeren of kijken in Horst, vertelt Bouten: ‘Hoe doen jullie dat?’ In het onderzoek van de Volkskrant scoort alleen de Brabantse gemeente Reusel-De Mierden nog wat beter: 11 kilo restafval per inwoner.

Het is de combinatie van (gratis) afvalscheiding en betaling voor het restafval die het nieuwe systeem van afvalinzameling tot een succes heeft gemaakt. Burgers maken er bijna een sport van zoveel mogelijk afval te scheiden, voor hun portemonnee en het milieu. ‘En wij komen heel veel gratis ophalen thuis – die service wordt gewaardeerd’, aldus Bouten.

Bewoners moeten weliswaar betalen voor hun restafvalzakken, maar zijn gemiddeld toch goedkoper uit dan in andere gemeenten. ‘Volgend jaar verhogen we de afvalstoffenheffing met 37 euro, maar zelfs dan zitten we nog onder het landelijk gemiddelde’, verzekert de wethouder.

Hij heeft bij de invoering van het diftar-systeem (betere scheiding bevorderen met een financiële prikkel) wel moeten praten als Brugman om bewoners te overtuigen. Want de eerste reactie was toch: huh, moeten we nu opeens betalen per vuilniszak? Bouten was toen nog raadslid en heeft ‘wat avonden op het internet doorgebracht om de mensen uit te leggen dat het een heel goed idee is’.

Volgens Ilse van den Breemer, manager overheden bij Suez, leidt invoering van het diftar-systeem vaak in eerste instantie tot veel onrust in gemeenten. Als de mensen er eenmaal aan gewend zijn, raken ze steeds enthousiaster. ‘Het is ook een kwestie van goede voorlichting’, zegt ze. ‘Horst is een succesverhaal – de afvalscheiding wordt omarmd door de bewoners.’

Ze noemt vooral de grote hoeveelheid tuinafvalkorven in de gemeente bijzonder, evenals het ophalen van keukenafval twee keer per week. ‘Dat zie je niet zo vaak’, aldus Van den Breemer. Natuurlijk komt het wel eens voor dat mensen restafval in een andere bak gooien – per ongeluk of bewust. ‘Maar de vervuiling van de afvalstromen is niet noemenswaardig.’

Op de Suez-wagen hebben afvalinzamelaars Faessen en Konings dat ook wel ‘incidenteel’ meegemaakt. Restafval dat onderin de pmd-bak was verstopt. Dooie kuikens of zelfs een zwaan in de zak voor keukenafval. ‘Of een broodmes bij het keukenafval, en scherp ook’, zegt Faessen. ‘Dat kan nog best gevaarlijk zijn als je even niet oplet.’

Hun opzichter Chris Steegs heeft wel eens ‘een hele reeënhuid met kop’ in de keukenafvalemmer langs de straat aangetroffen. ‘Toen heb ik maar handhaving ingeschakeld, wegens overtreding van de stroperswet.’