Het oordeel van het gerechtshof ontleed: waarom maakte Wilders zich schuldig aan groepsbelediging?

Vrijheid van meningsuiting of groepsbelediging?

Oordeel van het hof: ‘Uitlatingen mogen provocerend zijn, echter mogen zij bepaalde grenzen niet overschrijden.’

De vraag die in het ‘minder Marokkanen’-proces centraal stond was: waar eindigt de vrijheid van meningsuiting en begint groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie? Wilders werd vervolgd voor twee uitspraken. Op 12 maart 2014 zei Wilders tijdens een bezoek in Den Haag dat hij ‘als het even kan minder Marokkanen’ wilde. Volgens omstanders leek het toen op een ondoordachte uitspraak. Het gerechtshof deelt die mening, en vindt dat hij toen geen grens overschreed.

Maar het hof denkt anders over de uitspraken die Wilders een week later op de avond na de gemeenteraadsverkiezingen deed. Destijds vroeg de PVV-leider − voor het oog van tal van draaiende camera’s − aan zijn aanhangers of zij ‘meer of minder Marokkanen’ wilden. Toen zijn toehoorders – zoals geïnstrueerd – ‘minder minder minder’ riepen, beloofde de PVV-voorman dat te regelen.

Wat het gerechtshof betreft waren de uitspraken van Wilders die avond ‘onnodig grievend’. Volgens de raadsheren mag een politicus wel ‘uitlatingen doen die in een democratie van publiek belang zijn, bijvoorbeeld omdat daarmee een misstand aan de kaak wordt gesteld of een minderheidsstandpunt voor het voetlicht wordt gebracht’.

Maar op die bewuste avond koos de PVV-leider ervoor om het niet alleen over ‘minder criminele Marokkanen’ te hebben, maar over alle Marokkaanse Nederlanders. En daarmee tastte hij ‘de eer en goede naam en de rechten van anderen’ aan. Het hof rekent het hem tevens aan dat hij zijn negatieve uitlatingen deed ‘op een weldoordachte wijze, met gebruikmaking van retoriek, tegenover een voorbereid publiek, voor het oog van de camera’. Bovendien droegen zijn uitspraken bij aan een ‘verdere polarisatie binnen de Nederlandse samenleving’.

Volgens het OM heeft Wilders zich niet alleen schuldig gemaakt aan groepsbelediging, maar ook aan het aanzetten tot haat en discriminatie. Maar van die laatste twee beschuldigingen is het gerechtshof niet overtuigd. Wilders deed zijn uitspraken omdat hij ‘uit was op politiek gewin’. Maar, stelt het hof: uit het dossier blijkt niet dat Wilders daarmee zijn publiek, of anderen, wilde ‘aansporen’ of ‘oproepen’ om Marokkaanse Nederlanders te haten of te discrimineren.

Wel of geen politiek proces?

Oordeel van het gerechtshof: ‘De stukken geven geen blijk van politiek-ambtelijke bemoeienis bij de beslissing tot de vervolging.’

Hebben ambtenaren van het ministerie van Justitie en Veiligheid zich bemoeid met de vervolging van PVV-leider Geert Wilders? Die vraag drong zich afgelopen jaar in het ‘minder Marokkanen’- proces op de voorgrond. Maar het gerechtshof was hierover vrijdag meteen helder. Na bestudering van honderden documenten die door het OM en het ministerie van Justitie en Veiligheid zijn overhandigd, blijkt niet dat toenmalig VVD-minister Opstelten of diens ambtenaren zich in 2014 bemoeid hebben met het proces.

Wel is onder meer de minister geïnformeerd over het vervolgingsbesluit dat het OM – ‘zonder directe of indirecte beïnvloeding’ – nam. Dat is, constateert het hof, volgens de regels: een minister mag door het OM geïnformeerd worden in uitzonderlijke zaken.

Aanleiding voor deze discussie waren onder meer mails van topambtenaren waarin zij onderling meedachten over de vervolging van Wilders en suggesties deden. Volgens Wilders’ advocaat Geert-Jan Knoops waren de stukken juist wél het bewijs voor wat de PVV-leider al sinds 2014 roept: zijn vervolging is politiek gemotiveerd, en bedoeld om een lid van de oppositie monddood te maken. Volgens Knoops had het OM daarom niet-ontvankelijk verklaard moeten worden. Maar de raadsheren gaan daar niet in mee.

Ondanks een uitgebreide toelichting van het gerechtshof hierover, liet Wilders meteen na de uitspraak weten het er niet mee eens te zijn. Wat hem betreft is Nederland ‘een corrupt land’, en het oordeel van het hof ‘totaal onacceptabel’. Hij stapt naar de Hoge Raad.

Schuldig, maar geen straf

Oordeel van het gerechtshof: ‘Verdachte heeft zich aldus schuldig gemaakt aan een strafbaar feit. Dit betekent dat in beginsel oplegging van een straf of maatregel dient te volgen.’

Het gerechtshof legt Geert Wilders geen straf op. Vorig jaar eiste het OM nog een geldboete van 5.000 euro. Maar volgens het hof moet er ook gekeken worden naar de persoonlijke omstandigheden. Wilders wordt al jaren bedreigd wegens het uitdragen van zijn mening. Wat het hof betreft betaalt Wilders ‘al een hoge prijs’. Daarnaast moet een straf een doel dienen, stelt het hof, en dat is in deze zaak ‘niet het geval’.