Het Land van Ooit heeft een nieuwe bestemming, dertien jaar na het faillissement

Dertien jaar nadat het Land van Ooit de poorten sloot, krijgt het voormalige pretpark een nieuwe bestemming. Een opsteker voor de gemeente Heusden, die er al 27 miljoen euro aan uitgaf.

De stenen beelden in de vijver waren ooit soldaten van Napoleon, leert de mythologie van het voormalige sprookjespark Land van Ooit. Toen de ­Franse keizer met zijn leger door dit moerasachtige stukje ­Brabant trok, stuitten zijn krijgsmannen op Stor de Bostor. Deze boze magiër, ­antagonist in veel verhalen van het pretpark, stopte de opmars van de soldaten door hen tot steen om te toveren. ­Napoleons mannen konden niet meer bewegen en zouden langzaam in het ­water wegkwijnen.

Waar zo goed als alle herinneringen aan het Land van Ooit dertien jaar na het faillissement vervaagd zijn, staan de ­soldaten nog steeds versteend in een groenkleurig vijvertje dat overwoekerd is met riet. Zelfs van het iconische Roze Kasteel is de roze verf afgeschraapt.

Ze zouden droevig kunnen stemmen, die eenzame soldaten. Maar verwacht ­tijdens een rondleiding door dit gebied geen weemoed naar vervlogen tijden. Met onverholen enthousiasme leggen wethouder Mart van der Poel en ­projectleider Rick Dusée uit wat het Landgoed Steenenburg te wachten staat.

De jaren na het faillissement van het Land van Ooit bezorgden de gemeente Heusden een hoofdpijndossier, zeg maar gerust een megamigraine. Nu ­kunnen de pijlen weer op de toekomst. De gemeenteraad stemde onlangs in met een wijziging van het bestemmingsplan, waardoor het park eindelijk ­opnieuw kan worden ingericht. Op de plek waar vroeger ridders en paarden huishielden, komt onder meer een hightech medisch centrum voor onderzoek naar de ziekte multiple sclerose (MS).

Sap de Aardwortel

Het Land van Ooit werd in 1987 op­gericht door Marc Taminiau, die als ­exploitatiedirecteur van de Efteling het idee voor een eigen park had ontwikkeld. Bij het pretpark in Kaatsheuvel was ‘de sprookjessfeer weg’, vond Taminiau. Dat kon hij op eigen houtje beter, in het nabijgelegen Drunen.

In zijn gedroomde Land van Ooit ging het Taminiau niet om plat attractie­vertier, maar om de verbeelding en de verhalen die in het park schuilden. Pal aan de A59 creëerde hij een bijzonder land, met een eigen bevolking (de ‘Ooiters’), valuta (de ‘Ooitsent’) en saluut (de ‘Ooitgroet’).

Bezoekers konden een ‘visum’ kopen, waarmee zij als ‘Anderlanders’ op ‘staatsiebezoek’ konden genieten van shows met Sap de Aardwortel, Kloontje het ­Reuzenkind en Alfred Jodocus Kwak, het populaire stripeendje van Herman van Veen. Zolang papa en mama maar pas op de plaats maakten: dit was het land ‘waar de kinderen de baas zijn’.

Taminiau vond het zelf het een-na-­beste pretpark op Europese bodem. ­Misschien zelfs wel het beste, want Euro Disney ‘telt eigenlijk niet, dat concept is Amerikaans’, zei hij in 1997.

Ironisch genoeg begonnen de bezoekersaantallen nadien langzaam terug te lopen. Plannen voor vernieuwing mislukten. Het park verloederde, deels omdat Taminiau zijn energie in een soortgelijk (uiteindelijk voor hemzelf catastrofaal) project in België begon te steken. Een regenachtige zomer in 2007 was de druppel: het Land van Ooit ging failliet.

Mislukte pogingen

De gemeente Heusden kocht het landgoed voor ruim 15 miljoen euro, in de hoop er snel een nieuwe toeristentrekker te ontwikkelen. De Efteling en ­Libéma (onder meer eigenaar van Safaripark Beekse Bergen) toonden interesse, maar tot een akkoord leidde dat niet. Het opknappen van het park had de ­gemeente extra miljoenen gekost en die wilde ze ook terugzien in de uiteindelijke verkoop.

18 miljoen euro, de uiteindelijke vraagprijs, vonden geïnteresseerde partijen te gortig. In tien jaar dook maar één ondernemer op met het plan een nieuw pretpark te bouwen. Ook zijn plan, een voertuigpark met quads, tuktuks en buggy’s, liep spaak.

Na die mislukte poging tot verkoop, in 2015, kwam het lokale bestuur tot inkeer. De gemeente had met de aankoop en het onderhoud van het landgoed miljoenen geïnvesteerd om een equivalent van het Land van Ooit te realiseren, maar kwam er na acht jaar achter dat die ambitie niet realiseerbaar was.

Althans, niet zonder de historie en ­natuur van het gebied te schaden. ­Wethouder Van der Poel, sinds 2013 ­verantwoordelijk: ‘Om een recreatiepark rendabel te krijgen, moet je er al gauw vakantiehuisjes bijzetten. Ik vind dit te mooi om er een Landal of Center Parcs van te maken.’ Oftewel: het plan voor het park moest worden herzien.

Gamma

Landgoed Steenenburg heeft tegenwoordig een verzorgd aanzicht. De ­paden zijn goed beloopbaar, overtallige bomen zijn gekapt, de vennen ververst en het kasteel is naar 19de-eeuwse staat gereconstrueerd. Dat is voor een groot deel te danken aan een gemeentelijke projectgroep, met aan het hoofd Rick Dusée. Hij kwam nogal wat ‘uitdagingen’ tegen.

Zo bleek het roze jasje waarin het kasteel in de Land van Ooit-periode gestoken was, gemaakt met ‘verf die van de Gamma had kunnen komen’, aldus ­Dusée. Bij pogingen het eraf te halen, kwam mankement na mankement van het gebouw naar boven.

Verrassender waren de gevolgen van een onderzoek naar het aantal kikkers dat in het natuurgebied leeft. Onder ­zeshonderd kwekkers zaten drie poelkikkers, een van de zeventien in Nederland gevestigde amfibieën op de lijst van beschermde diersoorten. Dusée: ‘Omdat ze er zijn, moet je je beleid erop aanpassen.’ Wat de gemeente Heusden ook met het ­bestemmingsplan wilde, de projectgroep moest het voortbestaan van de drie poelkikkers kunnen garanderen.

Woonwijk

Er is nu dan wel een mooi natuur­gebied ontstaan, waar omwonenden met de hond kunnen wandelen. Maar geld verdien je er niet mee. Terwijl de hele investering in het gebied de kleine gemeente anno 2020 bijna 27 miljoen euro heeft gekost.

Met het nieuwe bestemmingsplan dat in mei door de gemeenteraad kwam, blijft het verwachte verlies beperkt tot 9,4 miljoen euro. Inkomsten worden deels gegenereerd door te bouwen: ­appartementen en patio’s op de open ­gebieden in het bosgebied, en een woonwijk voor hogere inkomens aan de zuidkant van het gebied, op dit moment weiland.

Daarnaast wordt een deel van de grond verkocht aan de lokale onder­nemer Jan Kelders, die op de voormalige Land van Ooit-grond een hightechcentrum voor onderzoek naar MS wil neerzetten – een ziekte aan het zenuwstelsel. ‘Hij wil een campus ontwikkelen waar onderzocht wordt hoe je MS zo goed ­mogelijk kunt behandelen en genezen’, zegt Dusée.

‘Het is een uniek project. Kelders ­financiert al veel MS-onderzoeken, maar op allerlei verschillende universiteiten en instituten. Hier wil hij het gaan ­samenbrengen. Geen onderzoek naar een specifiek aspect, bijvoorbeeld voeding of beweging, maar allesomvattend onderzoek, door een groep wetenschappers die hier kunnen samenwerken.’

De ‘futuristische’ campus moet plek bieden aan honderden onderzoekers. Wethouder Van der Poel: ‘Jan heeft een droom om hier iets moois neer te zetten. En hij neemt ons mee in zijn enthousiasme. Dit levert bijzondere werkgelegenheid voor de regio op. Academici, die hebben wij niet zoveel in deze ­gemeente.’

Protest

Maar ook na het accepteren van het ­bestemmingsplan kan de gemeente nog niet definitief juichen. Milieu- en buurtorganisaties zijn bezorgd dat door de woonwijk ‘de groene long’ tussen de dorpen Drunen en Nieuwkuijk zal verdwijnen, omdat ze door het plan voor de woonwijk praktisch aan elkaar zouden vastgroeien. En een ondernemer ­tekende protest aan: Kelders’ idee zou eventuele groeimogelijkheden van zijn gasbedrijf in de weg staan.

De grootste stormen lijken in overleg geluwd te worden. ‘Ik heb er vertrouwen in dat het goed komt’, zegt Van der Poel. ‘Aan de ene kant zijn die protesten vervelend, als je bedenkt hoe moeilijk het was om een oplossing voor deze grond te verzinnen. Maar aan de andere kant geeft het een mogelijkheid het plan nóg beter te maken’, gelooft de wethouder. ‘Een paar jaar geleden ging het vaak om het verval van deze plek. Maar mensen zien nu dat hier iets gebeurt, dat het meer is dan planmakerij.’

Het Land van Ooit heeft weer toekomst, al zijn alle resten van het voormalig attractiepark daarvoor verdwenen. Alleen Napoleons soldaten staan nog overeind, versleten in een verwaarloosde vijver. Die had Dusée graag willen aanpakken, zodat ook dit plekje nieuw elan had gekregen. Maar dat mocht niet, verzucht hij. ‘Er zitten een paar poelkikkers in.’