'Het knaagt: de ene dementie is de andere niet'

Dementeren is langzaam overlijden. Tussen het begin van de ziekte en het moment dat je voorgoed je ogen sluit, ligt een eenzame wereld van opschrikken en verwarring. Je glijdt weg van de levenden, die veel sneller dan jij wenst, doen of je niet meer bestaat.

'Mieneke Jansen laat de poppetjes dansen', zong de vrolijke man met twee vingers draaiend in de lucht. Wij als kinderen lachten meesmuilend mee tot afgrijzen van zijn echtgenote. Het was geen doen, klaagde ze, leven met iemand die elke kans aangreep vreemde billen te bepotelen of kwistig de eigen ontlasting rond te strooien.

Wat er bij benadering gebeurt in het brein van de dementerende mens heeft Bernlef in zijn boek Hersenschimmen beklemmend realistisch beschreven. Toen ik het jaren geleden las - het is uitgekomen in 1984 - betrapte ik me erop dat ik de verstrooidheid en de vergeetachtigheid van de hoofdpersoon naadloos overnam en sleutels, bril en meer van die alledaagse voorwerpen op de raarste plekken moest terugzoeken.

We zijn intussen vele jaren verder. Onderzoek toont aan dat wie gezond eet en voldoende beweegt minder kans maakt dement te raken. Wie verslaafd is aan junkfood, tabak en alcohol kan het schudden. Wie ruzie in de familie heeft ook.

Explosieve groei
In het Italiaanse dorpje Perdasdefogu op Sardinië vierden ze onlangs uitbundig de 100ste verjaardag van Claudina Melis. Haar zus is al 105. Vijf andere broers en zussen zijn al ouder dan 85. De negen nog levende leden van het gezin tellen samen 825 jaar. Ingrediënten: goede genen, frisse lucht, gezond voedsel, beweging, scherpzinnigheid en sterke familiebanden.

April vorig jaar luidden hoogleraren van de VU in Amsterdam de noodklok. Nederland wacht een explosieve groei van dementerenden tussen de 50 en 60 jaar, waarschuwden ze. Het is een gevolg van de ongezonde leefstijl van de huidige jongeren. Een beetje omslachtige manier misschien om obesitas op jonge leeftijd aan te pakken. De hoogleraren gaven toe dat onderzoek naar dementie en obesitas nog maar in de kinderschoenen staat.

Dementie is trending topic. We buitelen van onderzoek naar onderzoek. Het ene moment wacht ons een wereld van dolende grijsaards, het andere moment moeten we oppassen voor de grollen en grappen van bejaarden lolbroeken als de Benidorm Bastards. De gedachte is dat we straks met veel ouderen zijn, dus dat het aantal dementerenden ook wel zal toenemen. En dat baart zorgen.

Verrassend was daarom het verhaal deze week in The New York Times waarin wordt gemeld dat dementie afneemt. Vergrijzingsgolf of niet. Uit Brits onderzoek blijkt dat het aantal dementerenden van 65 jaar en ouder in Engeland en Wales de laatste twintig jaar met 25 procent is gedaald. Het is een trend, zeggen de onderzoekers, rustig te vertalen naar andere West-Europese landen.

Gezonder
De onderzoekers zijn opgelucht. Ze werden naar eigen zeggen bevestigd in wat ze allang dachten: als het niveau van welvaart en onderwijs stijgt, neemt het aantal gevallen van dementie af en blijven meer mensen tot op hoge leeftijd mentaal gezond. Want we leven gezonder. We letten beter op overgewicht, bloeddruk en cholesterol.

Toch knaagt het, omdat de ene demente de andere niet is. Veruit de meeste dementen (65 procent) hebben de ziekten van Alzheimer. Is een gezonde levensstijl in dat geval net zo effectief als bij vasculaire dementie? Geen idee. Maar de angst straks overgeleverd te worden aan het humeur van verzorgenden, vastgebonden aan bed of stoel, achter slot en grendel met naast je dat irritante mens van de overkant, tja, tegen die angst is grondiger bewijs nodig.

Of moeten we allemaal naar Dementia Village, het door CNN deze week bejubelde verpleeghuis in Weesp dat is opgezet als een kleinschalige woonwijk? Weesp is uniek, hoewel kleinschaligheid ook in veel andere Nederlandse verpleeghuizen de norm is. Gezellig samen kaarten in de huiskamer. Want één ding weten we inmiddels ook: eenzame mensen hebben meer kans op dementie. Dus altijd nog liever dat kreng van de overkant naast me dan helemaal niemand.

_{Lidy Nicolasen is verslaggeefster van de Volkskrant. Ze schrijft wekelijks een column voor Volkskrant.nl.}