'Het kabinet gaat toch zijn goddelijke gang'

C'est le ton qui fait la musique. De toon is cruciaal in persoonlijke verhoudingen. Dat speelt het kabinet parten in de omgang met vakbeweging en werkgevers, nu het laatste en spannendste bedrijf is aangebroken in de onderhandelingen over compleet nieuwe arbeidsvoorwaarden, vervroegd pensioen en loonmatiging.

De drie hoofdrolspelers hebben de grootste moeite een zakelijk gesprek te voeren. Voorzitter Jacques Schraven van werkgeversorganisatie VNO-NCW heeft al ettelijke keren tussen FNV-voorzitter Lodewijk de Waal en minister Aart Jan de Geus van Sociale Zaken moeten bemiddelen.

Maar dat begint ook Schraven moeilijk te vallen, nu hij zich op zijn beurt geschoffeerd voelt door opmerkingen van De Geus over bijvoorbeeld topinkomens.

En als het eenmaal schuurt, schuurt het aan alle kanten. Eerst was CNV-voorzitter Doekle Terpstra in zijn wiek geschoten omdat het Voorjaarsoverleg van kabinet, vakbeweging en werkgevers gepland werd op 19 mei. Terwijl hij toch echt had aangegeven die dag absoluut niet te kunnen. Zijn oudste dochter krijgt dan haar schooldiploma. Er wordt een andere datum gezocht.

Dinsdag zette het kabinet de verhoudingen verder op scherp door te dreigen dat over het deelterrein levensloop in elk geval uiterlijk 30 april een akkoord móet liggen. Anders kan er geen complete deal komen over VUT, prepensioen en levensloopregeling. Dát is weer voorwaarde voor strikte loonmatiging in 2005. In ruil komt dan een fiscaal aantrekkelijke verlofspaarregeling.

Door de inmiddels schrille toon in de communicatie tussen kabinet, vakbeweging en werkgevers verloopt het overleg uiterst moeizaam. Het kabinet heeft naar eigen idee al grote concessies gedaan. Nu verwacht het kabinet concessies van de vakbeweging, voorop de FNV. Die heeft er echter weinig fiducie meer in, mede door de gang van zaken met de WAO, waardoor enkele duizenden gehandicapte werknemers geen WAO krijgen.

De omgangsvormen worden ruiger. Als een soort motie van wantrouwen tegen het kabinet heeft de FNV met de oppositiepartijen PvdA, GroenLinks, SP en LPF de eigen voorstellen voor een levensloopregeling nog eens opgepoetst. De band met de politieke partijen beperkt echter ook de eigen onderhandelingsvrijheid.

Tegelijkertijd merkt de FNV dat vroegpensioen en levensloop bij de eigen achterban nauwelijks leven. Of het zou de bouw moeten zijn, waar in 1995 de langstdurende naoorlogse staking werd gehouden, voor prepensioen.

Compensatie voor stijgende ziektekosten en lokale lasten is voor FNV'ers al wat concreter. Als er een akkoord komt, moet het niet alleen minder zijn dan nu; er moet iets nieuws, iets wervends inzitten. Voor elk wat wils, de voorwaarde voor elk polderakkoord.Formeel lopen de onderhandelingen tot het Voorjaarsoverleg. Onderhandelaars kennen inmiddels de truc om voor die tijd publiekelijk te breken, informeel verder te praten en op het moment suprême een akkoord uit de hoge hoed te toveren. Dat kan ook een deelakkoord zijn over bijvoorbeeld vroegpensioen om verder te praten over levensloop. Of omgekeerd.

De uitkomst van het overleg reikt verder dan levensloop en prepensioen. Het kabinet heeft de sociale partners bijvoorbeeld advies gevraagd over hervorming van de WW. En meer van dat soort sociale zekerheidsadviezen is op til.

Als het overleg nu strandt, 'kunnen we die adviezen per e-mail af', zegt een deelnemer. 'We schrijven ieder onze voorspelbare mening op, omdat het kabinet toch zijn goddelijke gang gaat.'