‘Het is zorgwekkend dat Philips gaat bezuinigen op zijn onderzoek en ontwikkeling’

In totaal moeten zo’n 10 duizend van de bijna 80 duizend Philips-werknemers er de komende tijd uit. Hoe slecht staat het bedrijf ervoor, Peter?

‘Heel slecht. De voornaamste oorzaak is de affaire met de slaapapneu-apparaten van Philips. Daarin bleken door een productiefout stukjes schuim af te brokkelen die na inademen gezondheidsschade zouden kunnen veroorzaken. Hoe het bedrijf hieruit komt hangt voor een groot deel af van de schadeclaims en van de vraag hoe de rechter deze behandelt, met name in Amerika. De apparaten zijn allemaal teruggetrokken. Philips heeft inmiddels meer dan miljard euro opzij gezet voor de afwikkeling van deze kwestie, maar het is nog niet zeker of dat voldoende is.

‘Je kunt wel schikkingen proberen te treffen, maar er zullen altijd mensen zijn die zeggen: ik heb kanker gekregen door dit apparaat, ik wil tientallen miljoenen hebben, of nog meer. Ook als uit onderzoeken blijkt dat het meevalt met de gezondheidsschade, zoals Philips stelt, is het afwachten hoe de rechter ernaar kijkt.’

Kan Philips hierdoor omvallen?

‘Zo ver is het nog niet, mijn verwachting is dat ze het gaan redden, ondanks de dieprode cijfers. Maar de financiële schade is groot. Dat geldt ook voor de imagoschade. Ze zullen langzaam het vertrouwen van hun klanten, zoals ziekenhuizen, moeten terugwinnen. Ook de ontslagen kunnen grote gevolgen hebben. Ik ben met name geschokt dat Philips op gebied van onderzoek en ontwikkeling bezuinigt. Innovatie is altijd de grote kracht van Philips geweest.

‘Het bedrijf heeft allerlei nieuwe dingen op de wereldmarkt gebracht: de cd, de cassetterecorder, Video 2000. Allemaal dankzij hun beroemde NatLab in Eindhoven, waar allerlei slimme mensen de vrijheid kregen om naar hartenlust te rommelen. Dat hoefde niet meteen een product op te leveren, maar na jaren leidde het soms tot baanbrekende uitvindingen, waardoor Philips kon uitgroeien tot een enorm conglomeraat met 400 duizend werknemers.’

Zoveel werknemers heeft Philips allang niet meer. Tegenwoordig legt het bedrijf zich helemaal toe op medische apparatuur. Hoe is dat zo gekomen?

‘Dat kwam vooral door de Japanse concurrentie, vanaf de jaren zeventig, met name op gebied van televisie, radio en hifi. In Japan kon men die spullen goedkoper produceren, waardoor Philips het moeilijker kreeg. Toen zijn ze onderdelen gaan afstoten. Eerst de simpele dingen – Philips maakte bijvoorbeeld ook wc-brillen – en later zaken als telefonie en chips. Wellicht had het bedrijf anders kunnen uitgroeien tot wat Apple nu is, maar dat zullen we nooit weten.

‘Onder de vorige topman, Frans van Houten, is besloten: we gaan ons helemaal richten op medische apparatuur. Hij heeft toen ook de lichtafdeling afgestoten, een sterk symbolische gebeurtenis, want Philips begon ooit als gloeilampenfabriek. De keuze van Van Houten is wel verklaarbaar. Medische technologie is een groeisector, gezien de vergrijzing.’

Is die inschatting de juiste gebleken?

‘Het is nog steeds een groeisector, die bovendien relatief stabiel is. Want ook als er een economische crisis is, blijft er medische apparatuur nodig. Maar je neemt een risico als je jezelf zo inperkt. Er is bij Philips geen ander bedrijfsonderdeel meer dat deze verliezen kan opvangen. En als er iets misgaat met medische apparatuur, gaat het om de gezondheid van mensen, en kun je tegen hoge claims aanlopen.

‘Bovendien is de concurrentie groot. Je moet met dit soort apparatuur altijd helemaal vooraan lopen, waardoor innovatie zeer belangrijk is. Juist daarom denk ik dat de ontslagen onder onderzoekers en ontwikkelaars schadelijk kunnen blijken. Philips was juist altijd zo goed in het denken op de lange termijn.

‘Onder druk van Britse en Amerikaanse invloeden op de aandelenmarkt zijn bedrijven tegenwoordig sowieso meer op kortetermijnwinsten gericht. Dan wordt er al gauw gezegd: deze mensen leveren niet snel genoeg iets op, daar gaan we wat vanaf schaven. Zorgwekkend, vind ik dat, ook voor Nederland.’

Waarom?

‘Er zijn in Nederland veel multinationals opgekomen, zoals Unilever, Shell, Ahold en Heineken, maar ik zie weinig nieuwkomers. Hebben de nieuwe Philipsen nog wel een kans? Vorige week zag je dat zonneautoproducent Lightyear in de kiem werd gesmoord, terwijl dat zo’n beloftevol bedrijf was. Ondernemingen krijgen nog maar weinig tijd om zich te ontwikkelen.

‘Terwijl het denk ik wel belangrijk is voor de innovatie van de Nederlandse economie om grote, vooruitstrevende bedrijven voort te brengen. Kijk wat Philips heeft opgeleverd: ASML komt er bijvoorbeeld ook uit voort. Zonder dat soort bedrijven ben je uitgeleverd aan het buitenland voor cruciale technologie en middelen, zoals je al ziet op het gebied van chips.’