Het is koud dus er wordt gediscussieerd over de Oostvaardersplassen

Dat de achterbank van haar grijze Seat Cordoba onder het hooi zit, deert Eline Schievink (27) niet. Ze heeft zojuist vier balen uitgeladen op de winderige Knardijk in Lelystad. Om haar heen staan andere actievoerders in de snerpende kou met aanhangwagens vol hooi. Klaar om het leven te redden van dieren die deze winterse dagen mogelijk zullen sterven van de honger en de dorst. Schievink zelf is helemaal vanuit Assen komen rijden, omdat ze het 'al jaren niet eens is met het beleid dat in de Oostvaardersplassen gevoerd wordt'.

Het is een terugkomend punt van discussie in het drassige gebied tussen Almere en Lelystad wanneer de temperatuur onder het vriespunt zakt: moeten de grazers op de Oostvaardersplassen worden bijgevoerd of niet? De lijn van Staatsbosbeheer is al jaren hetzelfde: niet doen. Maar protesten zijn er elke winter en steeds beter weten de actievoerders zich via sociale media te verenigen.

Dit keer zamelen ze balen hooi in voor de heckrunderen, konikpaarden en edelherten en gooien die aan het eind van de dag over het hek van het natuurgebied. 'Heel Nederland stoort zich eraan dat die dieren onnodig doodgaan', zegt Maacha Vrolijk, initiatiefnemer van een van de Facebookevents. 'Maar ja, dieren geen eten geven is goedkoper en makkelijker dan bijvoeren.'

Volgens woordvoerder van Staatsbosbeheer Joke Bijl heeft dit bijvoederen geen enkele zin. 'Daar zijn deskundigen het over eens. De dieren die het slimst met hun reserves omgaan, overleven: survival of the fittest. Het bijvoeren bereikt ook de zwakke dieren niet. De sterke dieren beschermen het hooi tegen de laagste in rang, en dat zijn de zwakste dieren.'

De tegenstanders op de Knardijk betogen dat het gebied te klein is en de dieren vanwege de hekken niet op zoek kunnen naar andere plekken waar meer voedsel voorhanden is. Bijl wijst dat argument af. 'Ieder natuurgebied heeft een grens. Het is voor de veiligheid van de dieren, want anders zitten ze meteen op de snelweg.'

Moeizame relatie met natuur

De discussie bij de Oostvaardersplassen is exemplarisch voor de moeizame relatie die Nederland met 'natuur' heeft, vindt Han Olff, hoogleraar ecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. 'Of het nu gaat om wilde zwijnen op de Veluwe of een eenzame wolf die de grens is overgestoken: we zijn in Nederland te veel gaan kijken naar het individuele dier en hoe het daarmee gesteld is.' Volgens Olff worstelen we met het begrip 'populatie'. 'Een populatie in een natuurlijk ecosysteem kampt soms met een voedseltekort of sterfte, maar dat zijn we helemaal niet meer gewend.' Olff vindt dat het helemaal niet zo slecht gesteld is met de dieren in de Oostvaardersplassen. 'Als je kijkt naar de populatie is er niets mis met het dierenwelzijn. Een vorstperiode als deze kan tot sterfte leiden van de zwakste dieren van de populatie, maar dat gebeurt nu in alle natuurgebieden.'

De winter is voor de grote grazers in de Oostvaardersplassen in ieder geval vroeg begonnen vanwege de natte decembermaand. Daardoor zijn de afschotcijfers relatief hoog: vanaf 1 december 2017 werden al 693 dieren afgeschoten. Vanaf 2010 voert Staatsbosbeheer een vroeg reactief beheer. Dat betekent dat zodra de boswachters inschatten dat een dier de winter niet zal overleven, hij wordt afgeschoten. 'Als het nog drie weken hard gaat vriezen, ben je strenger dan wanneer het volgende week 12 graden wordt en het gras weer gaat groeien', zegt Bijl van Staatsbosbeheer. 'In de natuur is het sowieso niet ongebruikelijk dat 25- tot 30 procent van de populatie de winter niet overleeft.'

Voor 2010 was er 'laat reactief beheer'. Er werd dan pas geschoten als het echt duidelijk was dat het dier het niet zou overleven. Bijl: 'Dat was het moment dat dieren zich gingen afzonderen om te gaan sterven. Nu wordt gekeken: als het vetpercentage niet genoeg is en er komt een lange, strenge winter, schieten we.'

Het beleid werd aangepast naar aanleiding van een rapport van ecologen, biologen en mensen die zich bezighouden met dierenwelzijn en ethiek. Zij adviseerden van het laat reactief beheer af te stappen. De discussie werd eerst in de Tweede Kamer gevoerd en sinds de decentralisatie van het natuurbeleid op provincieniveau.

Betrapte dierenliefhebbers

Op de Knardijk weten ze dat het verboden is om de dieren bij te voeren. Sommige boswachters zijn ook boa's en kunnen een proces-verbaal opmaken als ze dierenliefhebbers betrappen op bijvoeren. Toch grijpen de meesten niet in. 'Wat heeft dat voor zin? Deze mensen bedoelen het goed', zegt boswachter Leo Smits die een kijkje is komen nemen op de Knardijk. 'We proberen ze alleen uit te leggen waarom bijvoeren niet werkt.'

Staatsbosbeheer ontving de afgelopen dagen honderden telefoontjes. Bijl: 'Sommige mensen waren verdrietig of van slag, andere hadden praktische vragen over wanneer we zouden overgegaan tot afschieten. En er zit ook weleens eentje tussen die over de schreef gaat, zoals zaterdagavond.' Toen werd een boswachter bedreigd. Staatsbosbeheer deed aangifte. 'Dat gebeurt af en toe in het heetst van de discussie. Het zal niet de eerste keer zijn en ook niet de laatste, vrees ik.'