Nieuws
Het internationale onderzoek naar de MH17-ramp wordt voorlopig ‘stilgelegd, maar niet gesloten’
Vladimir Poetin is ‘zeer waarschijnlijk’ betrokken bij de ramp met toestel MH17, waarbij 298 inzittenden omkwamen. Dat blijkt uit onderzoek van het internationale onderzoeksteam JIT. Maar of de Russische president daarvoor ooit kan worden vervolgd, lijkt een illusie.
Wie drukte op de knop van de Buk-raketinstallatie die vlucht MH17 op 17 juli 2014 boven Oekraïne neerschoot?
‘Dat antwoord ligt in Rusland’, zegt hoofd Andy Kraag van de landelijke recherche. Maar één ding is wel duidelijk geworden: de Russische President Poetin was erbij betrokken. Althans – ‘daar zijn heel sterke aanwijzingen voor’, aldus Kraag.
Hij sprak dinsdagmiddag in Den Haag op de voorlopig laatste persconferentie van het internationale onderzoeksteam JIT (het Joint Investigation Team van Nederland, Oekraïne, Australië, Maleisië en België) dat de vliegramp onderzocht, waarbij alle 298 inzittenden zijn omgekomen. Want hoewel een Nederlandse rechtbank afgelopen november drie verdachten voor hun betrokkenheid veroordeelde tot levenslang, zijn nog veel vragen onbeantwoord. Zoals: is dit de schuld van Vladimir Poetin?
Zeer waarschijnlijk wel, luidt het antwoord. Uit het internationale onderzoek blijkt dat de Russische president het verstrekken van de Buk-Telar aan de Russische separatisten in Oekraïne ‘naar alle waarschijnlijkheid’ heeft goedgekeurd.
Telefoongesprekken
Dat blijkt volgens het team onder meer uit telefoongesprekken tussen betrokken militairen, die tijdens de persconferentie worden afgespeeld. Te horen is Igor Girkin, de militair die destijds fungeerde als Russisch minister van Defensie in de bezette Oekraïense regio Donetsk (en inmiddels een van de drie verdachten die werden veroordeeld tot levenslang).
Girkin spreekt met een assistent van de pro-Russische premier van de Krim, Sergej Aksyonov. Die assistent zegt dat de beslissing om luchtdoelraketten te verstrekken met een week is uitgesteld, ‘omdat er maar één is die de beslissing neemt, en die persoon is momenteel op een top in Frankrijk’. Poetin was de dag van dat telefoongesprek in Frankrijk bij de herdenking van D-Day met verschillende wereldleiders.
Ook in andere onderschepte telefoongesprekken – aangeleverd door de Oekraïense geheime dienst en als authentiek beoordeeld door een rechter – wordt tussen militairen en politici gezegd dat de beslissing voor militaire ondersteuning aan de pro-Russische rebellen in Oekraïne bij Poetin ligt.
Daarnaast beschikt het onderzoeksteam over ‘concrete’ informatie dat een verzoek om zwaardere luchtverdedigingssystemen te leveren aan de separatisten, aan Poetin is voorgelegd. Daarop werd positief beslist.
De stem van Poetin
En ineens klinkt de stem van Poetin zelf door de persconferentiezaal. Het onderzoeksteam beschikt over één onderschept telefoongesprek met de president zelf, dat eveneens wordt afgespeeld en woordelijk op een groot scherm geprojecteerd met een Engelse vertaling erbij. De president spreekt met Igor Plotnitsky, destijds minister van Defensie van de bezette Oekraïense regio Loehansk.
Uit dat gesprek uit 2017 blijkt, volgens Andy Kraag, dat Poetin zich persoonlijk laat informeren over de ‘militaire’ situatie in Oost-Oekraïne. ‘Uit alles blijkt’, zegt de politieman, ‘dat de president, als chief commander, de enige is die kon beslissen over militaire ondersteuning voor de Russische separatisten’.
Zijn al die aanwijzingen genoeg om Vladimir Vladimirovitsj Poetin te vervolgen voor betrokkenheid bij de crash van MH17?
‘Nee, dat is onvoldoende’, concludeert plaatsvervangend hoofdofficier Digna van Boetzelaer. Want Poetin spreekt in het onderschepte gesprek niet expliciet over een Buk-installatie. Onder geen enkel relevant document staat zijn handtekening. Bovendien geniet president Poetin als staatshoofd immuniteit, want staatshoofden kunnen volgens de Nederlandse wet voor geen enkel misdrijf worden vervolgd, ook niet voor oorlogsmisdrijven.
‘Onze onderzoeksbevindingen kunnen wel worden gebruikt in andere lopende (staats-)processen over de verantwoordelijkheid voor de oorlogsdaad’, stelt Van Boetzelaar. ‘Het oplossen van dit soort misdrijven is een kwestie van lange adem. Dat zien we ook in de Lockerbie-zaak, waarin onlangs, na 34 jaar, alsnog een verdachte is aangehouden.’
Einde onderzoek – voorlopig
Daarom wordt het internationale onderzoek naar het waarom en hoe van de vliegramp MH17 voorlopig ‘stilgelegd, maar niet gesloten’. Mocht er nieuwe informatie komen, zegt Andy Kraag, ‘dan gaan we er onmiddellijk mee verder’. Op de website van het internationale team staat het volledige onderzoeksrapport, 70 pagina’s dik, voor iedereen toegankelijk.
‘Dichter bij wat er op 17 juli 2014 is gebeurd kunnen we niet komen’, zegt ook hoofd van de Australische politie David McLean. Volgens hem hebben Nederland, Australië, Oekraïne, België en Maleisië de afgelopen acht jaar alle mogelijke tips en lijntjes nagetrokken, alle telecom-, radar- en satellietinformatie onderzocht, ‘heimelijke opsporingsactiviteiten verricht’ en alle mogelijke getuigen gehoord. De vragen die nu nog open staan, kunnen alleen met toestemming van de Russische autoriteiten worden beantwoord, ‘en die werken niet mee’.
Dat leidde tot teleurstelling tot de nabestaanden, die voorafgaand aan de persconferentie door hetzelfde team over hun conclusies werden ingelicht. Dat was volgens Kraag een emotionele bijeenkomst, maar ‘het was vooral een respectvolle ochtend, en iedereen is hoofdzakelijk dankbaar dat we met dit onderzoek toch veel verder zijn gekomen dan we in juli 2014 allemaal hadden gedacht’.
