Het heilige kijkcijfer wordt hooglijk overschat

Even wuiven misschien? Beter van niet dus. Beatrix had bij haar laatste balkonscène van 2013 beter moeten weten. Televisie is een steunpilaar van de monarchie, maar bij een wuifmoment is de kijker vertrokken.

Dat weten we dankzij René van Dammen, al veertig jaar 'kijkcijferexpert' bij de publieke omroep. Woensdag vierde hij zijn jubileum bij DWDD. Daar wees hij op het EO-programma Blauw bloed, een satijnzachte parade van wuivende royals, aan huis bezorgd door knipmes Jeroen Snel. Bij elk zwaaimoment dalen de cijfers, weet Van Dammen: de kijker denkt dat het programma is afgelopen.

Van Dammen (zijn voetbalsjaaltje en petje met 'Jubilaris' erop getuigen van gezonde zelfspot), grossiert in zulke weetjes. Die hippe bandjes in DWDD kosten kijkers, maar meer nog geldt dat voor de inleidende gesprekjes van Van Nieuwkerk. Van Dammen: 'Als jij 30 seconden met ze hebt gepraat, zijn er al 100 duizend kijkers weg'.

Twan Huys en Peter R. de Vries wekken vertrouwen, maar bij politici zakken de cijfers acuut. Knevel & Van den Brink met André Rouvoet over euthanasie: dodelijk.

Dieren doen het altijd goed. Vandaar dat kijkcijferkoning Van Nieuwkerk met de slangen en vogelspinnen van Freek Vonk herhaaldelijk het oerfragment kopieerde van Willem Duys die ooit in zijn Vuist op de stoelen sprong uit angst voor een krokodil.

Daarentegen had Jeroen Krabbé in zijn serie over Van Gogh nooit uit beeld moeten rijden: 150 duizend kijkers vertrokken omdat ze dachten dat de serie was afgelopen.

De kijker is een duister ding. Maar nog mysterieuzer zijn kijkcijfers. Van Dammen claimt dat hij de kijker en zijn gedrag tot op de seconde kent. Niet alleen weet hij wanneer die wegzapt, ook weet hij wat hij/zij denkt. Een enge gedachte.

De cijfers worden gemeten met kastjes bij 1.245 'representatieve' huishoudens. Statistisch gezien kan dat, maar zulk onderzoek ontneemt het individu elke zelfstandigheid. Als één proefpersoon moet poepen tijdens het NOS Journaal, staat dat meteen voor 200 duizend landgenoten die tegelijk aandrang voelen.

Ook raadselachtig: het jachtinstinct waarmee hij feilloos de momenten weet te vinden waarop er iets gebeurt. Gijp vliegt uit de bocht in VI: hebbes. Relletje bij Pauw? Eropaf. Binnen 10 seconden.

Het kijkcijfer is heilig in Hilversum, maar ook hooglijk overschat. Hoe blij moet DWDD sinds de verhuizing naar NPO 1 zijn met dat half miljoen extra kijkers die NPO 3 kennelijk nooit wisten te vinden? Die bij een wuivende vorst denken dat het programma is afgelopen?

Wie zegt dat de gemeten proefpersonen ook werkelijk kijken, en om welke reden? Zijn ze niet in slaap gevallen? Zitten ze te klaverjassen terwijl de tv behaaglijk knispert in de hoek van de kamer?

Het vermakelijke optreden van Van Dammen zorgde voor een piek in de kijkcijfers. 1,85 miljoen kijkers. Dat had Van Dammen zelf onderzocht.