Het Europees Hof kan vandaag een bom leggen onder ons asielbeleid
Een uitspraak van het Europees Hof van Justitie vandaag kan een bom leggen onder het asielbeleid van Nederland en andere EU-lidstaten.
Het Hof beoordeelt of oorlogsvluchtelingen van buiten de EU het recht hebben op een humanitair visum voor de Schengenzone. Dat zou betekenen dat er voor vluchtelingen een legale reisroute ontstaat als alternatief voor de smokkelbootjes uit Libië en Turkije.
De zaak waarin het Europees Hof vandaag uitspraak doet draait om een Syrisch gezin dat bij de Belgische ambassade in Libanon heeft gevraagd om een humanitair visum. Dat is een tijdelijk visum om een land in te reizen met het doel om asiel aan te vragen. Nederland kende een regeling voor humanitaire visa, maar die is in 2003 buiten werking gesteld. België verstrekt deze reisdocumenten in uitzonderingsgevallen nog wel.
Geen recht
Het verzoek van het Syrische gezin stuitte aanvankelijk op een afwijzing van de Belgische immigratiedienst. Die noemt het humanitair visum een gunst, geen recht. Is dat inderdaad zo? De Belgische Raad voor Vreemdelingenbetwistingen heeft daarover nu een principiële uitspraak gevraagd van het Europees Hof van Justitie.
Nederland en andere lidstaten volgen de zaak met argusogen. Is het oordeel dat een humanitair visum een recht is voor wie in eigen land foltering of onmenselijke behandeling riskeert, dan zet dat het asielbeleid in alle lidstaten op zijn kop. Het betekent dat vluchtelingen hun eerste aanvraag bij de ambassades kunnen doen.
In de visie van de advocaat-generaal - de hoogste adviseur van het Hof - zijn lidstaten verplicht een visumaanvraag van asielzoekers in te willigen als afwijzing gevaar oplevert. 'Niet omdat de emotie het voorschrijft, maar omdat het Unierecht het opdraagt.'
'Visumrel' in België leidt tot botsing rechtspraak en politiek
Wereldvreemde rechters! Communistische advocaten! Schurkenregering! De verwijten vliegen over en weer, als afgelopen najaar in België de 'visumrel' losbarst. Een Syrisch gezin dat een humanitair visum voor België najaagt, brengt er de rechtspraak in frontale botsing met de politiek. Om verdere onrust te voorkomen, schakelt het Belgische gerecht het Europese Hof van Justitie in. (+)
Maatschappelijke gevolgen
De vraag is nu of het Hof deze interpretatie volgt. Doorgaans is het standpunt van de advocaat-generaal leidend. 'Maar de maatschappelijke gevolgen van deze uitspraak zijn zo groot, dat het Hof zeker zijn eigen afweging maakt', zegt jurist Carolus Grütters van de Radboud Universiteit in Nijmegen.
Volgens hem wordt de reis over de Middellandse Zee door de invoer van humanitaire visa overbodig en zal het aantal verdrinkingsdoden afnemen. 'Met een systeem van humanitaire visa kun je bovendien veel beter controleren wie je binnenhaalt, namelijk alleen erkende vluchtelingen. Economische migranten filter je er op de ambassades dus al uit.'
Beperkte mogelijkheden
Staatssecretaris Dijkhoff (Veiligheid en Justitie) liet al weten geen humanitaire visa te gaan verstrekken. 'Als de uitspraak zo wordt, ga ik meteen in overleg met mijn Europese ambtgenoten om dit probleem te fixen', zei hij eerder in De Telegraaf. Waaruit bestaat dat 'fixen'? Het ministerie van Justitie beantwoordt geen vragen. 'We wachten deze uitspraak eerst af.'
De mogelijkheden voor Nederland zijn beperkt, zegt Grütters. 'Je kunt de ambassades sluiten voor alle visumaangelegenheden, maar dat gaat erg ver.'
De Belgische staatssecretaris Francken noemde ook het 'on hold' zetten van ambassades rond conflictgebieden als tijdelijke maatregel. Vervolgens moet wetgeving worden aangepast. Volgens Grütters gaat dat niet zomaar. 'Dan moet je het Vluchtelingenverdrag opzeggen, maar dat kan niet zonder uit de EU te stappen.'
