Het ergste is de gretigheid waarmee de oorlog wordt afgekondigd

Iedere aanslag is uniek en iedere aanslag is hetzelfde. Eerst de collectieve afschuw, daarna de politisering - in het geval van Charlie Hebdo nog geen paar uur nadat de eerste schoten waren gelost. Op verschillende websites werd verlekkerd de oorlog afgekondigd, begeleid door kreten als 'Nu is het oorlog. Wie dat ontkent is de vijand. Wie nu nog wil onderhandelen, overleggen, nuanceren is de vijand.'

Voor de vorm stond erbij: 'Onze wapens zijn woorden, rede en ratio.' Maar waarom klinkt die ratio zo onredelijk? Waarom wordt er geschreven dat het oorlog is, en dat die niet gewonnen kan worden zolang er 'appeasers' en 'apologeten' onder ons zijn, dat het noodzaak is om 'eensgezind' te erkennen dat de islam de vijand is? Rode waas voor de ogen, maar mensen die kalm blijven verwijten dat ze blind zijn.

Naast de likkebaardende oorlogsverklaringen op extreemrechtse websites is er de politiek correcte versie door Geert Wilders en van Marine Le Pen. Ook zij riepen 'oorlog', maar her en der kon gelezen worden dat ze mild waren, omdat ze in een bijzin opmerkten dat niet alle moslims tot het kwaad gerekend mochten worden. Te denken dat Wilders en Le Pen ineens kiezen voor nuance lijkt me hopeloos naïef. Want als niet alle moslims terroristen zijn, waarom is het dan nodig om twee zinnen later te pleiten voor het 'de-islamiseren' van Nederland, en het stopzetten van alle immigratie uit moslimlanden?

Misschien nog wel het ergste is de nauwelijks verholen gretigheid waarmee die oorlog wordt afgekondigd. Wilders zei: 'Dit is een dag van rouw, maar het is ook een dag om te beginnen aan onze bevrijding.' Nooit een kans missen om doodgeschoten cartoonisten te gebruiken om de Clash of Civilizations mee af te trappen. Nadat de halve redactie bloedig is uitgemoord krijgt Charlie Hebdo een extra trap in het gezicht door te worden gerekruteerd voor het nationalisme. Als zij de humor gaan verdedigen is het misschien beter er maar gewoon mee op te houden.

Marine Le Pen stapte negen maanden geleden nog naar de rechter omdat ze ernstig beledigd was door een cartoon uit Charlie Hebdo die haar had afgebeeld als een stomende drol, met daarbij: 'Le Pen, de kandidaat die op u lijkt'. Geen verrassing: nationalisten houden alleen van humor die anderen beledigt.

Nationalisten tegenover extremisten

Oorlog - en wat een heroïek! De nationalisten tegenover extremisten met kalasjnikovs, wat is het heerlijk leven in de schematische fantasiewerkelijkheid van 'het vrije Westen' in de oorlog tegen 'de islam'. Is het overdreven om te zeggen dat beide 'beschavingen' die 'botsen' vermoedelijk op hun eigen manier weerzinwekkend zijn? Die van de fundamentalistische islam omdat iedereen met moderne opvattingen er denkelijk spoedig gestenigd wordt, die van de nationalisten omdat je er iedere dag onbedaarlijk zult moeten kotsen van de dikke pap bekrompen ressentiment die er door de straten klotst.

Want het houdt niet op bij moslims. Zolang we 'verdeeld zijn' en 'appeasers' in ons midden hebben, kan de oorlog niet gewonnen worden. De daders zijn niet alleen. Wie niet precies zo denkt als extreemrechts maakt zich minstens schuldig aan laakbare nalatigheid. Geconfronteerd met een vijand van buiten wordt gezocht naar de vijand binnen. Zijn wij eigenlijk wel Charlie, vroegen sommige zelfkritische schrijvers. Híj is geen Charlie, priemde Afshin Ellian in een column op elsevier.nl over Farid Azarkan, de voorzitter van het Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders. Azarkan had aangifte gedaan toen Wilders zijn gehoor 'Minder, minder, minder' liet roepen. Het juridische geklaag van Marine Le Pen negeerde Ellian-maar zo altijd met ideologen. Wat niet in het schema past, wordt er uit gelaten.

Benzine, vuur en varkenskoppen

Geen week geleden was het klein nieuws dat moskeeën de beveiliging op eigen kosten moesten opvoeren, uit angst voor brandstichtingen. De moskeeën worden niet aangevallen met kalasjnikovs, maar met benzine, vuur en varkenskoppen. Als dat het grote, essentiële verschil is tussen onze 'beschavingen', laten we dan onze superioriteit niet overdrijven.

Het is doodeenvoudig om pessimist te zijn. De oorlogshitsers Wilders en Le Pen zullen de verkiezingen winnen, met dank aan een politiek programma dat de meest essentiële menselijke waarde van allemaal ontkent; individualiteit.

In zijn essaybundel Discontent and its Civilizations schreef Mohsin Hamid over een dag met zijn Pakistaanse vrienden in Amsterdam. Ze bezochten het Anne Frank-huis en slenterden langs de grachten: 'Neem twee van die beschavingen, 'moslims' en 'westersen'. Waar horen mijn vrienden uit Amsterdam en ik bij? Wij zijn seculier, geloven in gelijke rechten, ongeacht geslacht of seksuele oriëntatie. Beschavingen zijn illusoir. Ze stellen ons in staat onze gemeenschappelijke humaniteit te ontkennen. Onze beschavingen zijn niet de oorzaak van onze botsingen. Nee, onze botsingen stellen ons in staat te doen alsof we bij beschavingen horen.'

De Islamitische Staat en Al Qaeda plannen meer aanslagen. Natuurlijk doen ze dat. Het zal ze ongetwijfeld zelf ook zijn opgevallen hoe succesvol ze zijn in het volstrekt ontregelen van Europa. Pleeg genoeg aanslagen, en Europa werpt dienstig zijn eigen beschaving uit het raam. Maar - en dat is een troost - de vrijheid van meningsuiting gaat waarschijnlijk pas als laatst. Die kan tot het einde gebruikt worden om tegen elkaar te schreeuwen.