Het dubbelleven van Josef Fritzl, ‘ein netter Herr’

In het najaar van 1994 werd Rosemarie Fritzl gebeld. Vreemd. Ze was verbaasd, de familie Fritzl had net een nieuwe aansluiting, niemand kende het nieuwe nummer. Rosemarie schrok. Aan de andere kant klonk de vertrouwde stem van haar al sinds 1984 vermiste dochter Elisabeth: ‘Ik ben het. Wees niet boos op mij. Ik kan je helaas niet zeggen waar ik ben. Maar bekommer je alsjeblieft om mijn baby. Ik heb haar net voor de deur gelegd.’ Waarop het gesprek werd afgebroken.

Wat de totaal overdonderde Rosemarie niet wist, was dat het de stem van haar dochter helemaal niet was. Het was Josef, door buurtgenoten als ‘ein netter Herr’, een aardige man, omschreven, die in Amstetten in een telefooncel de stem van Elisabeth imiteerde.

Rosemarie, overstuur, belde de politie, die niet veel kon doen. Dochter Elisabeth, die al sinds 1984 als vermist op een opsporingslijst van Interpol stond, en van wie gedacht werd dat ze in een sekte zat, verbleef een paar meter onder de voeten van haar moeder, in een door Josef gebouwde kelder.

Rosemarie werd zondag herenigd met haar dochter Elisabeth. Ook de zes kinderen van de dochter, verwekt door Josef, waren daarbij. Drie van hen, Lisa, Monika en Alexander, waren in de jaren negentig door Rosemarie en Josef geadopteerd, de drie anderen, Kerstin, Stefan en Felix, brachten hun hele leven in de kelder door. De hereniging verliep ‘verbazingwekkend gemakkelijk’, volgens functionarissen van het ziekenhuis. Dna-onderzoek heeft inmiddels uitgewezen dat Josef, met wie de naïeve echtgenote Rosemarie in 2006, in bijzijn van burgemeester Herbert Katzengrüber in Amstetten nog het 50-jarig huwelijksfeest vierde, inderdaad de vader is.

Vier dagen nadat de zaak aan het rollen kwam, nadat weer een paar dagen eerder de 19-jarige Kerstin, de dochter van Elisabeth (en Josef) zich doodziek in het ziekenhuis meldde, komen er steeds meer details boven water.

Details die ook weer vragen oproepen. Hoe heeft Josef, die een straf van maximaal 25 jaar boven het hoofd hangt, zo lang een familie van vier in een kelder onder een doodgewoon woonhuis kunnen verstoppen zonder dat iemand iets wist? Hoe voedde hij Elisabeth, Kerstin, Stefan en Felix, ook tijdens zijn vakanties in Thailand en hoe kon hij in de jaren negentig een camping (‘Gasthof Seestern’) aan de Attersee beheren? Een camping die hij voor het verzekeringsgeld in brand zou hebben gestoken, maar dat werd nooit bewezen. Hij moet steeds voor weken voedsel in zijn ‘kerker’ hebben opgeslagen.

Over die kelder gesproken, hoe fabriceerde Josef die zware stalen deur, compleet met een op afstand werkend elektronisch sluitmechanisme? Kan een man zo’n zware deur wel in zijn eentje plaatsen? De politie heeft geen aanwijzingen dat Josef handlangers had.

De kelder is legaal gebouwd, compleet met de benodigde papieren. In 1978, zes jaar voordat Josef zijn dochter zou opsluiten, werd de vergunning uitgegeven, voor een ‘Errichtung eines unterkellerten Zubaus’. Wegens de ‘Koude Oorlog’ werden die vergunningen destijds makkelijk uitgegeven.

Elektrotechnicus Josef had zijn bovengrondse familie verboden ook maar één stap in die kelder te zetten. Zijn werkplaats was ‘taboe’.

Elisabeth en haar drie kinderen, kinderen die de bovenwereld tot het afgelopen weekeinde alleen maar kenden van de televisie en radio die ze in de kelder hadden, zullen ‘heel geleidelijk blootgesteld worden aan de buitenwereld’.

Josef Fritzl zit alleen in zijn cel in Sankt Pölten. Hij is rustig en bedaard volgens behandelende psychologen. En hij heeft geen zelfmoordneigingen, aldus gevangenisdirecteur Günther Mörwald.

Josef had slechts één wens, zei de directeur: een tandenborstel.