Het devies was vooral: de Polen paaien

KOPENHAGEN Een uitputtende clasher zou het worden, de historische uitbreidingstop in Kopenhagen. Tussen lidstaten onderling, lidstaten en kandidaten, en misschien wel kandidaten onderling. Naijver en achterdocht lagen op de loer.

Een ambtenaar maakt zich donderdagmiddag aan het begin van de top in Kopenhagen nog zorgen: zondagavond vertrekt zijn vliegtuig naar een exotische vakantiebestemming.

In de ontbijtzaal van een hotel in Kopenhagen proberen onderhandelaars van de Europese Unie vrijdagmorgen de toon te zetten. Een tafeltje verderop zit een delegatie uit Polen, de grootste kandidaat-lidstaat, azend op meer miljarden dan Brussel over heeft voor het beëindigen van het tijdperk van de Koude Oorlog. De Europese ambtenaren keren de voering van hun broekzakken naar buiten. 'Kijk. Leeg.'

Hoe hard wordt het spel gespeeld? Symboliek gonst door het Bella Centre. Herinneren de Polen zich nog 13 december 1981, toen de toenmalige machthebbers de noodtoestand afkondigden en de vakbond Solidariteit verboden? Is er een fraaiere datum denkbaar om die donkere periode nu, hier, vandaag in Kopenhagen definitief af te sluiten?

Het is ons niet ontgaan, verzekert een onderhandelaar. Maar een deugdelijke financiële deal weegt toch net iets zwaarder. Geld prevaleert vandaag toch maar even boven geschiedenis schrijven.

Het devies is vrijdag vooral: de Polen paaien. Ze willen meer dan de 40,4 die de tien toetreders een dag eerder is toebedacht. 'Een illusie', schampert een EU-diplomaat. De dag wordt vooral gevuld met 'biechtstoelen', de Deense voorzitter heeft vrijwel ononderbroken bilateraaljes met leden en aspiranten.

Er ontstaat solidariteit onder de Visegrad-staten: als Polen nog niet tevreden is, schorten Hongarije, Tsjechië en Slowakije hun oordeel nog maar even op.

De Duitse bondskanselier Schröder suggereert dat er een doorbraak is. De Polen mogen wat eerder dan voorzien putten uit een potje met al gereserveerd geld. De andere negen krijgen 300 miljoen euro extra. Er rinkelden kennelijk toch nog wat munten in de broekzakken aan de ontbijttafel.

Een Estse diplomaat reageert wat meesmuilend: 'Een kerstcadeautje. Precies genoeg om er een kerstboom van te kopen.' Schröder blijkt voorbarig. De Polen vinden dat ze een sigaar uit eigen doos krijgen. Een nieuwe ronde in de biechtstoel volgt.

De ondertoon blijft de hele vrijdag optimistisch. Schröder sluit zelfs een weddenschap met Duitse journalisten. Uiterlijk om half negen vanavond zijn we eruit.

De eerste lastige klip is immers de nacht ervoor al omzeild, het gebaar naar Turkije. Premier Balkenende verschijnt na middennacht. Hij oogt vermoeid, maar er schemert een lichte triomf in zijn stem.

Turkije krijgt een positief signaal, maar geen datum voor het begin van onderhandelingen. Zo wilde Nederland het, en dat druiste in tegen het scenario van toch niet de minsten: Duitsland en Franrijk stelden 2005 in het vooruitzicht.

Balkenende zat tegenover de Franse president Jacques Chirac. Dat hielp. Er was oogcontact, zei hij, en JP zag: er is ruimte. Ruimte? December 2004 wordt bepaald of Turkije ver genoeg is. Daarna, zegt voorzitter Rasmussen, beginnen de onderhandelingen 'zo snel mogelijk'. Dat wordt dus 2005.

Semantiek, derhalve? Nederlandse diplomaten bezweren van niet. 'Wie 2005 prikt, weet dat het 2005 wordt. Nu ligt dat niet vast.' Balkenende: 'We hebben ons partijtje meegeblazen.'

Vrijdag, aan het eind van de dag, sluipt de twijfel in het congrescentrum. Ze zijn nog aan het biechtstoelen! De irritatie bij de delegaties groeit. De Polen komen telkens met nieuwe eisen. Douanerechten op Europese goederen. De Belgische premier Verhofstadt: 'Dan kunnen ze net zo goed buiten blijven, hè.'

Om half acht stipt, als in Polen de nieuwsuitzendingen beginnen, verschijnt premier Miller. Er is een akkoord. 'Polen verdient deze kans voor de toekomstige generaties.' Hij dankt de vakbond Solidariteit, de toekomstige partners en de paus. 'Het was een lange weg van Solidariteit in de jaren tachtig tot de solidariteit van Europa vandaag.'

De ambtenaar kan het thuisfront bellen. We kunnen op vakantie!