Hermitage-directeur Broers krijgt altijd haar zin

Cathelijne Broers (47), directeur van de Hermitage en De Nieuwe Kerk in Amsterdam, blijft aangenaam ook als het spannend wordt, vindt Paul Spies, directeur van het Amsterdam Museum. 'Ze heeft niet het machogedrag van menig cultureel directeur. Ze krijgt amper subsidie, moet alles afdwingen en doet dat zonder een dwingeland te zijn.'

Spies doet veel zaken met Broers. Zijn museum huurt permanent de linkervleugel van de Hermitage voor Hollanders van de Gouden Eeuw. Daarnaast heeft het Amsterdam Museum vergevorderde plannen met zijn collectie geregeld uit te wijken naar De Nieuwe Kerk.

'Ze kan me op allerlei manieren een oor aannaaien met het argument: jullie krijgen subsidie, maar we vinden altijd een oplossing. Het is verdienen en laten verdienen als je een goede ondernemer bent. Ook in de museumwereld.'

Betrouwbaar, charmant, strikt, behulpzaam, doortastend, niet van de wijs te brengen. De loftuitingen buitelen over elkaar, niemand kan ook maar een rafelrandje ontdekken aan of een sappige anekdote vertellen over Broers.

Geen kras, geen smeuïg verhaal, is Broers misschien saai en afstandelijk? 'Saai?', reageert Spies. 'Ja, als je evenwichtig saai vind. Ik ken vriendinnen van haar, die hebben bij mij gewerkt en lopen weg met haar, dus privé is ze ook geen bitch.'

Met tachtig kopstukken uit de sport, cultuur en het bedrijfsleven was Broers deze maand betrokken bij de oprichting van NL2025, een podium dat een 'beter Nederland' nastreeft door niet de tegenstellingen te benadrukken maar krachten te mobiliseren. Concreet: kleinschalige projecten op het gebied van duurzaamheid, onderwijs en leefbaarheid met raad en daad bijstaan.

In het ANP-bericht stonden vier namen: ex-premier Jan Peter Balkenende, oud-schaatser Erben Wennemars, voormalig politica en tv-presentatrice Erica Terpstra en Broers. Vanwege haar kunstkennis en ondernemerszin wordt ze beschouwd als de ideale museumdirecteur.

Komende vrijdag opent prinses Beatrix in de Hermitage Spaanse Meesters. De wereld van El Greco, Ribera, Zurbarán, Velázquez, Murillo en Goya. Broers is een visitekaartje van Amsterdam, vindt Frans van der Avert, directeur Amsterdam Marketing.

Vier jaar geleden volgde Broers Ernst Veen op als directeur van De Nieuwe Kerk en de Hermitage in Amsterdam, een dependance van de Hermitage in Sint-Petersburg die een van de grootste kunst- en cultuurhistorische collecties ter wereld herbergt. Meer dan drie miljoen objecten heeft Sint-Petersburg verzameld in ruim tweeënhalve eeuw.

De entrepreneur opvolgen die de Russische schatkamer had verleid een filiaal in Amsterdam te openen, is de allermoeilijkste opvolging die je kunt bedenken. Die man is zoveel lof toegezwaaid, zegt Spies.

'Zij stapte in op het moment dat de sponsoring als een plumpudding inklapte. Ze moet continueren, dat is haar gelukt. Het is op eieren lopen, voorzichtig investeren, je kunt je geen misstap permitteren.

'Net geopend was de Hermitage de favoriete debutant op het bal met wie iedereen wilde dansen, zegt Van der Avert van Amsterdam Marketing, die jarenlang hoofd communicatie van de Nieuwe Kerk en de Hermitage is geweest.

'Het nieuwe is ervan af, het is moeilijker om geld te verwerven. Ze heeft de organisatie leaner and meaner gemaakt, efficiënter en effectiever. Dat geldt ook voor De Nieuwe Kerk, die heeft met veel meer concurrentie te maken van andere tentoonstellingen en events dan in het begin.'

Cathelijne Broers kan een band smeden, zegt Veen, de man die ze opvolgde. 'Ze verdiept zich in sponsors, zoekt uit waarom ze passen bij De Nieuwe Kerk of de Hermitage en zorgt ervoor dat ze trots zijn dat ze erbij horen.'

De enige kritiek die klinkt in het post-Veen-tijdperk is dat er weinig beweging zit in de Hermitage. Veen heeft het opgebouwd, nu is het plat gezegd elk half jaar zalen vullen, vinden sommige kunstcritici.

Broers, samenwonend met een jurist/ondernemer en moeder van twee kinderen, is geboren in Bilthoven. Vier jaar oud verhuisde ze naar Eemnes. Over haar jeugd vertelde ze openhartig in de serie Klapstoel van Het Parool in januari van dit jaar. Toen ze 6 was, scheidden haar ouders en ging ze met haar moeder en zusje naar Amsterdam. Ze kwam in twee culturen terecht, want haar ouders gingen een totaal ander leven leiden.

'Mijn vader was projectontwikkelaar en zat in het corporate wereldje: 't Gooi, hockey, conservatief. Terwijl mijn moeder de artistieke kant op ging: ze werd verliefd op een van de oprichters van het Nederlands Blazers Ensemble en leefde ineens in een heel culturele wereld. Nu zie ik dat ik daarmee the best of both worlds tot mijn beschikking had, maar als 6-jarige heb je daar niet zo'n oog voor.'

Als directeur van een Russisch satellietmuseum moet Broers diplomatiek omgaan met de Russen. Een vuurproef was de officiële opening van het Nederland-Ruslandjaar in april 2013 in de Hermitage in aanwezigheid van president Poetin.

Waar burgemeester Eberhard van der Laan verstek liet gaan hij had geen tijd zei zijn woordvoerder, maar voor iedereen was duidelijk dat hij uit protest wegbleef moest Broers als gastvrouw de Russische president ontvangen.

In Rusland waren de rechten van homo's kort daarvoor beknot. Actievoerders hingen grote spandoeken op in het zicht van de Hermitage en probeerden later een diner waar Poetin aanzat met een lawaaidemonstratie te verstoren.

De relatie tussen Nederland en Rusland is er daarna niet beter op geworden. Met als dieptepunt de tegenwerking van de Russen om de ware toedracht van de ramp met de MH17 te achterhalen.

'Natuurlijk vindt ze dat Poetin moet worden aangepakt, maar dat kan ze niet laten merken. Ze blijft in de plooi, ze moet de Hermitage overeind houden', zegt een collega-museumdirecteur die niet wil worden geciteerd. Medewerkers van beide Hermitages komen geregeld bij elkaar in de keuken kijken. Er zijn genoeg Russen die niet denken als Moskou, ook bij de Hermitage in Sint-Petersburg. Met hen wil Broers in gesprek blijven, wetend dat een isolement van die andersdenkenden de solidariteit met het regime-Poetin kan bevorderen.

De enkele keer dat Broers zich over Rusland uitlaat, houdt ze zich op de vlakte. 'Natuurlijk kijk ook ik met grote ogen naar wat daar allemaal gebeurt', zei ze een kleine twee jaar nadat ze Poetin had ontvangen tegen Het Parool.

'Ik heb het met mijn collega's nooit over politiek. Als museum ben je bezig met de culturele dialoog. Wij geloven dat het met elkaar uitwisselen van een open blik op de geschiedenis meer bijdraagt dan dat ik me als een soort Kremlinwatcher uitlaat bij Pauw.'

Opereren in een mijnenveld leerde Broers rond de eeuwwisseling als secretaris van de raad van bestuur van de NOS, tegenwoordig NPO. 'Het was de eerste raad van bestuur van de NOS, de omroepen accepteerden ons niet, het was invechten. Zij hield het hoofd koel als er weer eens paniek dreigde uit te breken', zegt Gerrit Jan Wolffensperger, in die tijd bestuursvoorzitter.

Ruurd Bierman, destijds directeur van de NOS, schoof geregeld aan bij de raad van bestuur. 'Er was spanning tussen personen en organisaties, we hebben het wel over de publieke omroep en sterke karakters. Haar lenigheid van geest maakte dat ze er relaxt in kon bewegen. Toen al zag je dat ze tot het hogere was geroepen.'

Broers heeft de wind eronder en als ze iets wil, krijgt ze het voor elkaar. Ingewikkelde opdrachten zoals De Nieuwe Kerk in korte tijd gereedmaken voor de inhuldiging van koning Willem-Alexander klaart ze zonder gedoe.

Het was kort dag, maar de kans De Nieuwe Kerk te promoten, liet Broers niet glippen. Bliksemsnel werd een boekje gedrukt met alle inhuldigingen sinds koning Willem I, na de troonswisseling kwam een actuele editie met foto's van het nieuwe koningspaar.

De verbouwing van het Van Goghmuseum greep ze aan om 75 Van Goghs zeven maanden te exposeren in haar Hermitage. De voor jaren vastliggende programmering moest worden omgegooid, het moedermuseum in Petersburg overgehaald, maar ze kreeg het voor elkaar.

Het was een ingewikkelde en kostbare operatie, de gemeente Amsterdam moest vierenhalve ton lappen, Broers fixte het. Ze wist dat ze een willig oor zou vinden bij het stadsbestuur dat nog niet was bijgekomen van de nachtmerrie van gelijktijdig gesloten musea: het Stedelijk en het Rijks.

De opbrengst was niet gering. 234 duizend bezoekers meer van wie het merendeel buitenlandse toeristen. Dat tikte lekker aan, de Hermitage moet het vooral hebben van binnenlandse bezoekers met een museumjaarkaart die veel minder opleveren.

Spies van het Amsterdam Museum: 'Je ziet haar afwegen, dan krijgt ze een serieus koppie, dat geeft haar voor mensen die haar niet goed kennen misschien iets sfinxachtigs. Voor mij is zij een voorbode dat het in het bedrijfsleven nog wel een keer goed komt met het aandeel van vrouwen in de top.'