Henk Tennekes (1950-2020) vocht tegen de ‘neonics’ en voorspelde een ecologische ramp door bijensterfte

Henk Tennekes overleed uiteindelijk op 7 juli. Een dag ervoor gaf hij in zijn zorgappartement in Winterswijk nog verschillende interviews zodat zijn boodschap niet tegelijkertijd met zijn dood zou sterven. De strijd tegen de ‘verraderlijke’ bestrijdingsmiddelen met zogeheten neonicotinoïden (neonics) moet doorgaan. Anders dreigt een ecologische catastrofe. In 2010 sloeg hij alarm vanwege de grote bijensterfte. Hij joeg de chemische industrie en een groot deel van de wetenschappelijke wereld tegen zich in het harnas. Persona non grata of niet, hij zou doorgaan tot de laatste dag.

Tennekes wordt geboren in 1950 in Zutphen. Over zijn leven ligt meteen een schaduw, omdat zijn vader in de oorlog in Rusland en Joegoslavië heeft gevochten voor de Waffen SS. Na de oorlog wordt hij drie jaar als foute Nederlander geïnterneerd voordat hij kan trouwen en Henk ter wereld komt. Drie jaar later krijgt hij ook een zusje. Pas in de jaren zestig hoort hij tot zijn grote ontsteltenis over het verleden van zijn vader.

Henk is slim en kan een uitweg voor de emoties vinden in een studie voeding en gezondheid aan de toenmalige Landbouwuniversiteit van Wageningen. Nadat hij is afgestudeerd trouwt hij en wordt promotie-assistent bij Shell Sittingbourne in Engeland. Vervolgens werkt hij voor onderzoekscentra en bedrijven in Duitsland en Zwitserland. In 1987 krijgt hij een tweede klap: zijn echtgenote pleegt zelfmoord.

Henk blijft achter met drie jonge kinderen. De opdracht de kinderen op te laten groeien tot evenwichtige volwassenen – ‘het is de grootste prestatie van mijn leven’ – lukt uiteindelijk. Zijn dochter Annemieke Gayer: ‘Hij was een hele goede en warme vader – een persoon waar je altijd op terug kon vallen.’ Net als haar zus en broer blijft ze achter in Bazel als Henk in 2002 terugkeert naar Zutphen.

Neonics

Hij stort zich op onderzoek naar populaire insecticides met ‘neonics’ die niet over de planten worden gesproeid maar waarin de zaadjes worden gedoopt zodat de concentraties lager zijn. In het begin van deze eeuw blijkt uit cijfers dat door de opeenstapeling van concentraties de bijensterfte tijdens de winter toeneemt.

In 2010 komt hij met de onthullende publicatie A Disaster in the Making (Een ramp in de maak) over de gevolgen van het gebruik van neonics. Hij pleit voor een andere manier van landbouw waarbij met natuurlijke vijanden wordt gewerkt in plaats van met insecticiden. Want als de bijen worden vernietigd zullen ook andere soorten uitsterven en zal de hele voedselketen op aarde verdwijnen.

Hij maakt vijanden. In een toenemend aantal wetenschappelijke publicaties wordt hij in het gelijk gesteld en de neonics worden in steeds meer landen verboden.

Drie jaar later krijgt hij gezondheidsproblemen - een opeenstapeling van parkinson, diabetes, COPD en slaapapneu. Maar ook dit weerhoudt hem niet zijn strijd voort te zetten. In 2019 krijgt hij de Gouden Mispel van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap ‘voor de moedige en volhardende wijze waarop hij de destructieve werking van chemicaliën op ons landschap en de natuur onder de aandacht brengt’.

Als hij op 30 juni zijn dood aankondigt, ontploft twitter. In de regionale krant De Stentor vertelt hij dat zelfs Pieter van Vollenhoven had gereageerd. Op zijn grafsteen wil hij een spreuk van de Amerikaanse schrijver Chuck Palahniuk laten graveren. ‘We all die. The goal isn’t to live forever, the goal is to create something that will.’