POSTUUM
Helmut Schmidt (96) was politicus, schrijver en tevreden roker
De laatste maanden ging het slecht met hem, maar in de jaren daarvoor was hij ook op hoge leeftijd niet uit de media weg te slaan. Hij zat vaak bij praatprogramma's op televisie (en rookte daar de een na andere mentholsigaret), hij schreef nog menige bijdrage voor zijn lijfblad, Die Zeit. Helmut Schmidt, een van de belangrijkste politici uit het naoorlogse (West-) Duitsland, is vandaag in Hamburg overleden.
Schmidt, die 96 jaar werd, was tussen 1974 en 1982 bondskanselier van de bondsrepubliek Duitsland. Zijn regeringsjaren vielen samen met het terrorisme van de Rote Armee Fraktion, de wereldwijde oliecrisis en het zogenoemde en zwaar omstreden 'NAVO-dubbelbesluit', waarbij met zijn toestemming kruisraketten op Duits grondgebied werden geplaatst. Het leidde in Europa begin jaren tachtig tot massale vredesdemonstraties.
Al in 1982 trad Schmidt, van SPD-huize, terug, nadat de Bondsdag het vertrouwen in hem opzegde. Hij werd opgevolgd door een andere Helmut, Kohl, die zestien jaar bondskanselier zou blijven en die als 'Kanzler der Einheit' de eenwording van de beide Duitslanden zou vormgeven. Zover was het in de jaren van Schmidt, die eerder minister van Defensie was geweest, nog lang niet. De Koude Oorlog beleefde zijn hoogtepunt, in West-Duitsland maakten de terroristen van de Rote Armee Fraktion de straten onveilig.
Het waren de jaren dat er overal in het land zwart-wit fotootjes hingen van gezochte terroristen, lieden die verantwoordelijk waren voor de ontvoering en dood van werkgeversbaas Hanns-Martin Schleyer bijvoorbeeld. Ondertussen kaapten Palestijnen een Duitse Boeing, en vlogen ermee naar Mogadishu. De passagiers werden daar bevrijd door Duitse elitesoldaten. Het bevel tot bestorming van het vliegtuig had Schmidt persoonlijk gegeven.
Opvolger Willy Brandt
Schmidt was in mei 1974 partijgenoot Willy Brandt opgevolgd. Brandt die moest terugtreden, omdat een naaste medewerker voor de DDR bleek te spioneren. Het waren niet alleen de jaren van het RAF-terrorisme, ook met de economie van West-Duitsland liep het slecht als gevolg van de oliecrisis. Lichtpuntje in dat eerste jaar: Duitsland werd wereldkampioen voetbal in het Olympiastadion in München. De Nederlandse politici op de tribune naast hem kijken bedroefd, Schmidt staat te glunderen als de wereldbeker aan het Duitse elftal wordt uitgereikt.
Schmidt, van huis uit econoom, zette als bondskanselier de toenadering tot Oost-Europa voort, in navolging van Brandt. Zijn contacten met de Franse president Valerie Giscard d'Estaing waren uitstekend. Schmidt stond in 1979 aan de basis van het Europees Montair Stelsel, de voorloper van de Economische en Monetaire Unie.
Schmidt leidde tot op hoge leeftijd een verre van teruggetrokken leven. Zijn huwelijk met de in 2010 overleden Hannelore 'Loki' Glaser leverde vaak voer op voor de boulevardbladen. Het aantal boeken van zijn hand is vrijwel ontelbaar. Vorig jaar schreef hij zijn laatste werk, met de veelzeggende titel 'Was ich noch sagen wollte ', waarin hij zijn voorliefde beschreef voor het gedachtengoed van de Romeinse keizer en filosoof Marcus Aurelius.
Sabine Pamperrien
Dat laatste boek was daarnaast - deels - een antwoord op een werkstuk van Sabine Pamperrien, waarin het oorlogsverleden van de politicus werd opgerakeld. Onder de titel 'Helmut Schmidt und der Scheisskrieg' werd duidelijk dat Schmidt in zijn jonge jaren 'ideologisch stevig verankerd was als nationaal-socialist'. Als officier diende hij in de buurt van Leningrad. Pamperrien beweerde dat zijn uitspraken over de nazitijd wemelden van 'tegenspraken en valse feiten'.
Het is een episode die Schmidt - geboren in 1918 in Hamburg - overigens later zelf nooit uit de weg is gegaan. Hij was niet de Duitse Aantjes. Al in 1992 zei hij dat hij weliswaar niet in het verzet had gezeten, maar dat hij altijd een 'tegenstander' van Hitler en diens trawanten is geweest. In 1937 ging hij in krijgsdienst, een periode die hij altijd als 'gespleten' heeft omschreven. Saillant: Hij was 'Vierteljude', zijn opa was Jood. Schmidt, van huis uit gelovig, geloofde overigens niet langer in 'een god die Auschwitz had toegelaten', verklaarde hij in 2007 voor de televisie.
Tevreden roken
De onthullingen van Pamperrien - als het al onthullingen waren - maakten Schmidt niet minder populair bij de Duitsers. Hij was een graag geziene gast, die nooit uit de schijnwerpers was. Al jaren mag er niet gerookt worden op de Duitse televisie, Schmidt gezeten in zijn rolstoel pafte er altijd lustig op los. Hij rookte immer mentholsigaretten. Toen de EU dreigde die soort te verbieden, liet hij tweehonderd sloffen van het merk Reyno Menthol inslaan. De voorraad zou goed zijn voor drie jaar 'tevreden roken'.
Niet lang geleden nog werd hij in zijn kantoor bij Die Zeit in Hamburg samen met de andere SPD oud-bondskanselier Gerhard Schröder geïnterviewd door twee journalisten van Der Spiegel. Schmidt kwam met zijn rollator aanlopen, in het mandje het onafscheidelijke pakje sigaretten.
Schröder begroette Schmidt met de woorden: 'Je ziet er verdomd goed uit! Hoe komt dat?' Schmidt: 'Ik ben een goede acteur.'
