HELEEN DUPUIS HEEFT GELIJK

Felix Rottenberg stuurde het debat helder en deskundig, vooral met vragen naar onze morele verantwoordelijkheid. Dat Nederland verantwoordelijkheid draagt, werd door alle deelnemers erkend. Het ging om de invulling.

Op dit punt betoogde Dupuis dat onze verantwoordelijkheid inhoudt dat we moeten zeggen: - hoe groot de kring is voor wie wij verantwoordelijk zijn; - wat wij aan eigen belang bereid zijn in te leveren.

Mij lijkt dit een goed uitgangspunt voor een poging te ontkomen aan de chaos van een beleid dat vrijwel onbegrijpelijk is geworden en volgens staatssecretaris Cohen dreigt te ontploffen.

Beleid veronderstelt een zekere sturing, maar de huidige gang van zaken lijkt een lawine, iets waarover we geen zeggenschap hebben. Het hangt van de goede bedoelingen aan elkaar, maar roept toenemende spanningen op en verliest snel zijn draagvlak.

De oorzaak daarvan is dat aan het huidige beleid hardnekkige misverstanden en tekortkomingen ten grondslag liggen. In aansluiting op hetgeen Dupuis betoogde noem ik er drie.

De eerste is het Vluchtelingenverdrag van Genève van 1951 met het daarbij behorende Protocol van New York van 1967. Dit verdrag was typisch een product van de tijd na de Tweede Wereldoorlog waarbij zowel een groot optimisme over de toekomst als een schuldgevoel over de manier waarop men in de jaren dertig de joden in de steek had gelaten, een rol speelden.

Het verdrag had betrekking op Europa en was beperkt tot mensen die op de vlucht waren geslagen 'als gevolg van gebeurtenissen vóór 1 januari 1951'. Deze laatste beperking is later opgeheven. De grondidee - dat echte vluchtelingen ongeacht hun aantal moeten worden toegelaten - bleef echter bestaan. Dat was destijds geen probleem. Spoedig bleek echter dat het vluchtelingenprobleem allerminst een aflopende zaak is.

Daarbij - en daar ligt de tweede tekortkoming - veranderden de aanzwellende vluchtelingenstromen van aard. Steeds bepalen burgeroorlogen, stammenstrijd en etnische zuiveringen het beeld. En vaak vervaagt het onderscheid tussen beulen en slachtoffers.

De huidige slachtoffers zijn niet zelden de verliezers in conflicten waarin zij zelf vergeefs probeerden de andere groep te verdrijven of af te slachten.

Ook zulke mensen hebben recht op bescherming, maar degenen die in wederzijdse pogingen tot etnische zuivering op de Balkan of in Afrika aan het kortste eind trokken, zijn niet zonder meer op één lijn te stellen met de joden en democraten die door Hitler werden bedreigd. Het huidige systeem houdt er geen rekening mee dat sommige vluchtelingen meer welkom zijn dan andere.

Het derde tekort betreft het feit dat in het huidige beleid voor het laten meewegen van het eigen belang geen plaats is. In werkelijkheid gebeurt dat meewegen natuurlijk wel, namelijk in de vorm van ontmoediging - tot en met de lekkende tenten op de Veluwe.

Een absurd gevolg van het ontkennen van het eigen belang is het negeren van het feit dat de grote meerderheid van de asielzoekers tegenwoordig economische vluchtelingen zijn. Economische vluchtelingen passen niet in het puur-humanitaire vluchtelingenbeleid en worden dus krachtig geweerd - ook al zitten er tal van mensen bij die Nederland goed zou kunnen gebruiken.

Nederland en Europa hebben behoefte aan een humaan en evenwichtig vluchtelingen- en immigratiebeleid dat ook rekening houdt met de belangen van de eigen bevolking, inclusief degenen die al eerder bij ons kwamen.

Hoe nu verder? Dat is niet eenvoudig. De grootste belemmering is het Vluchtelingenverdrag. Dit verdrag zou herzien moeten worden, maar dat duurt in het beste geval jaren. Opzeggen dan maar? Zou kunnen, maar dat heeft grote bezwaren.

De uitweg lijkt mij een andere interpretatie van het verdrag. Dat is mogelijk. De Verenigde Staten zijn het bewijs. De VS hebben zich via het Protocol van 1967 gebonden aan het Verdrag van Genève, maar voeren een beleid waarin wel limieten gelden voor de aantallen toe te laten personen.

De totale Amerikaanse immigratie is voor het lopende jaar vastgesteld op 850 duizend per jaar, verdeeld in quota naar beroep, familieband en vluchtelingenstatus. Voor hoog-gekwalificeerde specialisten zijn 65 duizend plaatsen gereserveerd, er is een reserve voor internationale rampen en 55.000 van de fel-begeerde greencards worden verloot.

Niemand hoeft te denken dat met het Amerikaanse systeem alle problemen kunnen worden opgelost. Maar het geeft wel mogelijkheden tot sturing, die wij nu niet hebben. Ook op dat punt had Dupuis gelijk.

En als er ooit een Europees immigratiebeleid komt, zal het langs dergelijke lijnen zijn.