Hekwerk moet Noorse grenzen behoeden voor fietsende vluchtelingen

Het hek komt bij de grenspost Storskog, de enige officiële overgang in de bijna tweehonderd kilometer lange grens tussen Noorwegen en Rusland. De grensovergang werd vorig jaar gebruikt door 5.500 vooral Syrische vluchtelingen, die voor de noordelijke route kozen omdat die weliswaar langer, maar ook veiliger en minder duur is dan routes door de Balkan of over de Middellandse Zee. De route raakte vanaf oktober vorig jaar snel meer in trek.

Fietsen

Veel van de vluchtelingen kwamen op een fiets de grens over om zo gebruik te maken van een maas in de wetgeving. Rusland verbiedt het te voet de grens over te steken, Noorwegen laat immigranten zonder visum in auto's niet toe; over fietsen was in de bilaterale afspraken niets geregeld. Fietsen werden bij de grens achtergelaten om migranten te helpen deze route te nemen. Beelden van te dun geklede vluchtelingen in besneeuwde bossen, wankelend op kleine stadsfietsjes, gingen de wereld over. Een deel van de fietsmigranten werd door Noorwegen met bussen terug naar Rusland gestuurd, een maatregel die later werd ingetrokken.

Volgens de Noorse Immigratiedienst heeft na 30 november geen vluchteling de noordelijke route via Skorskog genomen. De stroom verlegde zich naar Finland, dat via Lapland zo'n duizend asielzoekers binnen kreeg. Ook dat parcours raakte uit de gratie, na 29 februari waren er geen nieuwe meldingen. Dergelijke koersverleggingen worden volgens het EU-asielagentschap Easo door mensensmokkelaars georkestreerd.

Toch noemt Ove Vanebo, de Noorse staatssecretaris van Justitie, het hek 'een verantwoordelijke maatregel'. Rune Rafaelsen, burgemeester van de regio Soer-Varanger waartoe Storskog behoort, denkt daar anders over: 'Ik zie hiertoe geen noodzaak. Er worden in Europa te veel hekwerken gebouwd.' Onder andere Hongarije, Slovenië, Bulgarije en Slowakije bouwden hekken om vluchtelingen tegen te houden. Estland, Letland en Litouwen hebben aan hun grenzen met Rusland hekwerken gebouwd en identiteitscontroles verscherpt.

Banden met Rusland

Volgens Rafaelsen is het hekwerk ook een stap achteruit in de relaties met Rusland. Noren en Russen uit de regio kunnen zonder visum korte reizen maken in een strook van dertig tot vijftig kilometer aan weerszijden van de grens. Vorig jaar werd de grensovergang een kwart miljoen keer in beide richtingen gebruikt. Rusland heeft nog niet officieel gereageerd op het nieuwe grenshek, maar zou volgens de regionale krant The Independent Barents Observer overwegen het visumvrije bezoek aan banden te leggen. Hoofdredacteur Thomas Nilsen van de Observer relativeert het belang van het bouwsel. 'Tweehonderd meter op een grens van 196 kilometer. Hoe een klein hek wereldwijd de krantenkoppen haalt.' Volgens de Observer is het hek vooral een symbolische daad van de rechtse minister Anders Anundsen, om te laten zien dat hij niet werkeloos toeziet bij de vluchtelingenstroom.

Het hek moet klaar zijn voor de winter. Het voorbereidende werk is begonnen; houten schuttingen, bedoeld om kuddes rendieren buiten te houden, worden gesloopt. Het hekwerk zal geen prikkeldraad krijgen, zei een woordvoerder van Justitie. De poort bij het grensstation zou alleen bij uitzonderlijke situaties worden gesloten.

Schengen

Noorwegen is geen lid van de Europese Unie, maar behoort wel tot de visumvrije Schengenzone. In 2015 nam Noorwegen 30.000 asielzoekers op, die veelal binnenkwamen via Zweden dat er zelf veel meer opnam. De Scandinavische landen golden decennialang als een gastvrije plek voor asielzoekers, maar scherpten de regels aan. Denemarken dwingt asielzoekers goederen van waarde af te geven, Zweden voerde strengere grenscontroles en asielregels in. 'We hebben de verplichting een land te zijn waarheen mensen kunnen vluchten', zei Linn Landro van de Noorse Refugees Welcome Group in reactie op het hekwerk.

Aan de Russische kant staat langs de hele grens met NAVO-lid Noorwegen een hekwerk, hier en daar met wachttorens, prikkeldraad, zoeklampen en camera's, dat deels nog dateert uit de Koude Oorlog.