Heiligen op house party's

Maar Maria is nòg mooier. Geen heilige die zo vaak is afgebeeld als zij. Een heel legertje van afgietsels kun je alvast aantreffen in de kelder van waaruit Bram de Regt (35) en kompaan Frederick Balhuizen (35) handel drijven in 'devotionalia'; Koos Vast Trading heet hun bedrijf.

Maria is van gips, plastic of zelfs cement. Ze is levensgroot of op zakformaat; fris geverfd of expres antiekerig gemaakt. Ze spreidt haar armen, zit voorover gebogen, toont haar doorboorde hart of licht op zodra het donker wordt.

Virgo Immaculata! Mater Dolorosa! Hoe bent U toch in die kelder aan de KNSM-laan in Amsterdam verzeild geraakt?

Bram de Regt was rechtenstudent en kraker voordat hij drie jaar geleden als koopman achter een marktkraam met glaswerk en religieuze waren belandde. Vooral op de markt in de Bijlmermeer bleek de belangstelling voor zijn assortiment vrolijk gekleurde heiligenbeelden groot. Afrikaanse, Surinaamse en Antilliaanse katholieken hebben nu eenmaal minder last van ingetogenheid als het om devotie gaat dan de Nederlandse katholieken, zegt hij.

Die zijn na de beeldenstorm van de jaren zestig, toen alle Antoniussen, Gerardussen, Catherina's en Maria's de huiskamers uit werden gebonjourd, ten prooi gevallen aan de goede smaak. Althans, de 'burgerlijke goede smaak' die natuurlijk vooral saai is. Het ware geloof liet zich in elk geval niet langer afmeten aan uiterlijk vertoon.

Maar gek genoeg bleken diezelfde heiligenbeelden ook in zeer goede aarde te vallen bij het trendy publiek dat op de Noordermarkt in Amsterdam komt. Zo breidde de vraag zich gaandeweg uit. Tegenwoordig bedient de groothandel een nog breder publiek dat, geheel naar de geest van de tijd, van multi-slachtigheid aan elkaar hangt.

Koos Vast Trading koopt in in Oost-Europa, en vooral in Polen, Litouwen en Tsjechië, maar betrekt ook verfijnd handwerk van een kloosterorde dichter bij de deur. Klanten zijn, let op, Oibibio (voor al uw new age-benodigdheden) èn de Bijenkorf, allerhande kadoshops in den lande èn winkels in de bedevaartsoorden Banneux en Scherpenheuvel, naast theatermakers en organisatoren van house party's.

Bij gelegenheid komen De Regt en Balhuizen niet alleen in actie als etaleurs en decor-ontwerpers, maar ook als feestinrichters. Zo hebben zij erg leuke 'reliboxen' gemaakt. Eenvoudige vitrine-kastjes zijn het, die gevuld met lichtgevende crucifixjes of Mariaatjes als sfeerverhogende attributen kunnen worden geplaatst in een feestruimte. Vooral bij de chill out, het uitrusten na het dansen, doen ze het goed.

Heel mooi en boeiend, beamen beide heren, zo'n diverse klantenkring, maar het is ook verduveld lastig. Want de een heeft geen idee van wat de ander bezielt. 'Leg aan een rechtgeaarde katholiek maar eens uit wat camp is', zegt Balhuizen, die voorheen de kost verdiende als kunstenaar/fotograaf.

Hun handel ligt 'gevoelig'. Niet elke afnemer stelt een smaakvolle presentatie van de handelswaar in zijn winkel op prijs, waarin Moeder Maria als stralend middelpunt van zes Kindekes Jezus fungeert. En zo kan het ook op zondagmiddag, wanneer het open huis is op KNSM-laan 756, wel eens verhit toegaan.

'Bijlmer-katholieken' nemen doorgaans de tijd voor het shoppen. Zij staan bijvoorbeeld uitgebreid stil bij de kleur van Maria's ogen, die, zeggen sommigen van hen, per se bruin dienen te wezen. Daarbij schromen zij niet lucht te geven aan hun ongebreidelde missiedrang. Voor Balhuizen, die van protestantsen huize is, en De Regt, hervormd opgevoed, kunnen die exegeses niettemin zeer leerzaam zijn.

Maar het gebeurt ook dat jongeren breed lachend binnenvallen om zich te vergapen aan de 'kitsch', terwijl hun ouders met de armen over elkaar bij de deur blijven staan met een zuur gezicht. Zìj hebben nog kaarsen moeten branden en voor Maria op de knieën gelegen met de rozenkrans in de hand. Hun dochters zijn argeloos, smetvrij en onbelast. Ze kicken domweg op een plastic Maria-schilderijtje van zes piek: hebbes, alweer een objet trouvé, een hebbedingetje voor op het altaar van de slechte smaak.

'Heet dat niet re-allocatie?', vraagt Balhuizen zich af. 'Dat traditionele gebruiksvoorwerpen een nieuwe bestemming krijgen?' De nieuwe gebruikers hebben 'de zwaarte ervan af gehaald'. Liever spreekt hij niet van ironiseren, 'het een is een interpretatie van het ander'.

Heel serieus en ondubbelzinnig zijn daarentegen vanzelfsprekend de bedoelingen waarmee Koos Vast Trading nu de eerste stappen op de 'funeraire markt' zet. Heiligenbeelden, grafkaarsen en herinneringsplaquettes van epoxy moeten het schrale aanbod wat helpen opvijzelen.

En dan is er nòg een groep klanten die nog niet voldoende aan haar trekken komt, hebben De Regt en Balhuizen bedacht. In de diverse strafinrichtingen moeten talloze jongens van Surinaamse en Afrikaanse afkomst zitten, die graag een religieus dingetje zouden willen kunnen kopen ter verfraaiing van hun cel.

In penitentiaire inrichtingen moet men handel in devotionalia niet aanmoedigen, vond een aalmoezenier die zij polsten. Ook al is Koos Vast Trading voor deze speciale cliëntèle meteen bereid tot afprijzen, het mag niet: handel is handel. Maar voor De Regt en Balhuizen heeft het onderwerp nog niet afgedaan.

Waarmee zij zichzelf omringen?

Bram de Regt woont boven 'de zaak'. Bij hem thuis is het leeg, op een paar Mariabeelden en wat kitschlampen uit de jaren zeventig na. Frederick Balhuizen moet echter een uur reizen voordat hij thuis is. Tegen die tijd kan hij wel weer tegen een stootje. Maria heeft bij hem een plek op de schoorsteenmantel gekregen tussen Lenin en Boeddha. Daarnaast moet zij Hare Krishna-teksten en islamitische gebedskaarten in haar nabijheid velen, nog afgezien van een stenen piramide en een ferme penis van zuiver kristal.