Heerlijke herhaling

Een goede Woody Allen veroudert niet. En een middelmatige is vaak al onderhou-dend. Zo blijkt uit zijn verzameld werk van de jaren negentig.

Zoals het ieder jaar weer lente wordt, zo is er ieder jaar een nieuwe film van Woody Allen. In een ijzeren tempo levert de 75-jarige regisseur zijn werk af; over drie weken opent zijn 41ste speelfilm, Midnight in Paris, het filmfestival van Cannes. En ondertussen ligt het scenario voor zijn volgende film ongetwijfeld alweer klaar. Het is een ritme waarbij de regisseur zich prettig voelt.

'Afleiding' noemde hij zijn werk vier maanden geleden in een interview in de Volkskrant. Een vorm van bezigheidstherapie, om maar niet te veel te piekeren en in de put te raken. Dat hij met dat dwangmatige werken onmogelijk alleen maar meesterwerken kan afleveren, doet er voor hem niet toe; hij moet door.

Het is een instelling die verklaart waarom sommige van zijn films aanvoelen als verplichte nummers. Maar misschien ligt dat ook wel aan de hoge verwachtingen: een nieuwe Woody Allen gaat, net als de lente, toch altijd weer gepaard met optimisme. Als de regisseur dan niet in topvorm blijkt te zijn, valt dat behoorlijk tegen.

Om die valkuil van verwachtingen en kersverse teleurstelling te omzeilen, is het goed om eens terug te kijken naar Allens oudere werk. En dan niet de onbetwiste meesterwerken als Annie Hall (1977) of Manhattan (1979), maar films van meer recente datum. Zijn films uit de jaren negentig bijvoorbeeld, handig verzameld in twee mooie, nieuw verschenen dvd-boxen.

Celebrity staat erop, Small Time Crooks en Sweet and Lowdown: geen memorabele titels op het eerste gezicht. Ze werden destijds zuinigjes ontvangen, als solide middenmoters in Allens oeuvre.

Met dat oordeel in het achterhoofd blijkt dat er toch aardig wat te lachen valt. Celebrity mag dan geen vlijmscherpe komedie zijn, een aardige schets van de tijdgeest is de film wel. En de vele kleine rollen van acteurs als Leonardo DiCaprio, Charlize Theron en Winona Ryder maken er iets bijzonders van.

Hetzelfde geldt voor Small Time Crooks, waarin Allen een kruimeldief speelt met grootse, tot mislukken gedoemde plannen. De film is kluchtig en omslachtig, maar toch ook erg geestig. Sweet and Lowdown, met Sean Penn als jazzgitarist, is nog altijd een wonderlijk kabbelende pseudo-biografie, maar wel ontroerend.

De twee dvd-boxen zorgen niet voor grote verrassingen. De beste films zijn nog steeds degene die ook bij hun verschijning al het meest werden bejubeld. Mighty Aphrodite, Bullets over Broadway en Everyone Says I Love You zijn nog altijd sterk en Deconstructing Harry blijft een klein meesterwerk: perfect in de portrettering van een schrijver die van zijn leven een zooitje maakt, maar wel succesvol is in de kunst.

De dvd's maken duidelijk dat een goede Woody Allen niet veroudert. Een middelmatige Allen blijkt bovendien al heel wat: onderhoudend, geestig en vaak sterk geacteerd. Het geeft aan dat de lat behoorlijk hoog ligt voor de regisseur, die nu eenmaal ooit films maakte die door hele generaties werden omarmd.

Hoe dat werkt, is goed te zien in Wild Man Blues, een documentaire die Barbara Kopple in 1997 over Woody Allen maakte. De film, die ook deel uitmaakt van de selectie op de dvd-boxen, volgt Allen in zijn hoedanigheid als klarinettist in een jazzband -zijn grote hobby - tijdens een Europese concerttour. De zalen zitten goed vol, maar telkens weer blijkt dat de mensen niet voor de muziek zijn gekomen. Ze wilden gewoon even naar Woody Allen kijken.

Bovendien blijkt dat zijn fans behoorlijk behoudend zijn: ze willen het beeld bevestigd zien dat zij van Allen hebben. Als het aan hen ligt, blijft hij zoals hij altijd was. Toevallig is dat precies waar de regisseur goed in is: hij staat erom bekend dat al zijn dagen er hetzelfde uitzien, volgens patronen die al eindeloos meegaan. Niet voor niets is er nauwelijks verschil tussen zijn verschijning in zijn vroegste films - geestig, bebrild, neurotisch - en zijn verschijning nu.

Met zijn hardnekkige gewoontes en stugge arbeidsmoraal geeft Allen niet alleen zijn trouwste fans wat zij willen. Stiekem is het ook voor kritische Allen-kijkers heerlijk vertrouwd. Een eeuwige herhaling van zetten, met een gedegen kwaliteit - wat is er geruststellender dan dat?

De twee dvd-boxen die nu in de winkel liggen, doen verlangen naar meer: een verzameld werk waar nooit een einde aan komt. Gelukkig wijst alles erop dat Allen nog heel lang doorgaat met films maken.

Woody Allen Box I & II Distributie: Cinéart. 4 disks per box, ongeveer 35 euro per stuk.

undefined