Hebben we neukie-peukie al gedaan?
Wat is een roman? Je kunt er lang over zwetsen aan de ronde tafel in het schrijverscafé of er ingewikkelde beschouwingen aan wijden in literatuurwetenschappelijke tijdschriften die niemand leest, maar uiteindelijk komt het erop neer dat een roman een roman is als er roman op staat....
Maar nu ik Altijd een ander van Jennie Erdal heb gelezen dringt zich de vraag naar het wezen van de roman al dagenlang onweerstaanbaar aan me op. Dat komt omdat zij alles heeft gedaan wat God aan schrijvers verboden heeft. Ghosting heet haar boek in het Engels. Die titel verwijst naar haar leven als ghostwriter. Twintig jaar lang schreef zij artikelen, brieven, columns, boekbesprekingen en non-fictieboeken voor Naim Attallah, een bekende Engelse uitgever van Palestijnse komaf. Zij schildert hem af als een charismatische macho met een tomeloze energie en een overrompelende charme, waar zij niet tegen opgewassen was.
Langzaam maar zeker werd ze zijn schrijvende ik – hij gaf haar hooguit wat aanwijzingen of bedacht onderwerpen. Ze verplaatste zich in hem en verzon wat hij geschreven zou hebben. Daar had ze een goedbetaalde dagtaak aan. Ze schreef zelfs liefdesbrieven voor hem aan zijn eigen vrouw. De samenwerking grensde aan waanzin. Soms las hij trots uit de krant aan haar voor wat ze zelf voor hem geschreven had!
Uiteindelijk schreef ze ook twee romans die onder zijn naam gepubliceerd werden. Toen ik las hoe dat in zijn werk ging, liepen me de rillingen over de schrijversrug. Erdal schrijft met een genadeloze openhartigheid over hoe ze zich als schrijver keer op keer welbewust liet misbruiken en toch heuse romans baarde die door literaire critici zelfs redelijk goed werden besproken. Je leest het en je zou willen dat het niet kon. Als Attallah haar op een dag voorstelt een roman voor hem te schrijven, protesteert ze niet maar vraagt slaafs waar die roman dan wel over zou moeten gaan. Hij zegt met glansogen dat het een romantische, hartstochtelijke roman moet worden met veel expliciete seks over een getrouwde man die verliefd wordt op een andere vrouw. Hoe kom je erop!
En Erdal doet het, hoewel ze ervan overtuigd is dat een roman alleen waarde kan hebben als de schrijver
'oprecht' is en er 'met hart en ziel achter staat'. Al schrijvend stelt ze vast dat het schrijven 'van iemands anders' roman' niet kan, laat staan schrijven 'vanuit iemand anders' hart' en dat ze zelf eigenlijk niets te vertellen heeft. Ze besluit er 'bij gebrek aan gevoel' maar een stilistische oefening van te maken. Attallah intussen maakt zich alleen zorgen over de vraag of er wel genoeg seks in 'zijn' boek komt. 'Hebben we neukie-peukie al gedaan?', vraagt hij elke keer als ze uit de schrijfkamer komt die hij voor haar op zijn landgoed in de Dordogne heeft ingericht. Hij krijgt qua seks zijn zin, maar in recensies wordt de roman (A Timeless Passion) dan ook kandidaat gesteld voor de Prijs voor de Slechtste Seksscène van de Li t e r a r y Review.
Voor de tweede roman (Tara and Claire) laat Erdal zich nog weerzinwekkender misbruiken. Attallah wil nu een roman waarin de hoofdpersoon opnieuw van twee vrouwen houdt, maar die vrouwen moeten zich zo innig met elkaar verbonden voelen dat als de ene met de hoofdpersoon vrijt de andere dat merkt. Hij wil zelfs dat ze gelijk klaarkomen, ook als er een oceaan tussen hen ligt. En Erdal doet het weer. En ze doet nog veel meer onder druk van Attallah. Ze jat schaamteloos thema's uit bestaande romans en leent haar intiemste gedachten en emoties voor het verhaal van een ander dat ze eigenlijk niet schrijven wil. Ze verkocht naar eigen zeggen haar ziel. Toen hij een derde roman van haar wilde die over God moest gaan, stopte ze ermee. Ze vertelt hem dat ze voor zichzelf wil gaan schrijven. 'Weet je wel dat schrijven heel moeilijk is?', vraagt hij serieus.
Het pijnlijke boek waarin ze deze literaire gekte heeft onthuld, is qua stijl en vorm ontegenzeggelijk een roman met veel verbeelding rond de feiten. Ze kan schrijven, die Erdal. Altijd een ander bevat naast mooie observaties en jeugdherinneringen intrigerende en zeer humoristische beschouwingen over het schrijfproces en over wat een roman tot een goede roman maakt. Het boek zadelde mij op met de vraag wat een roman nog is als kan wat Erdal deed. Met mijn oude criterium kan ik niet meer uit de voeten. Op de kaft van de Nederlandse uitgave staat 'roman'. Maar in de Engelse uitgave gaat het om 'A Memoir'. In een dankbetuiging achter in het boek schrijft ze daarentegen dat Attalah 'de inspiratie' vormde voor haar 'verhaal'.
Is dit nog wel een column?
