Heb geen zorgen voor de oude dag

DOOR de lage rente groeit het AOW-spaarfonds trager. Volgens berekeningen van NRC Handelsblad loopt het AOW-spaarfonds bij de huidige lage rente 60 miljard gulden mis. Dat is een misvatting. De lage rente is juist gunstig voor de financiering van de AOW in de toekomst. Door de lage rente daalt de overheidsschuld sneller, waardoor er op termijn meer ruimte ontstaat op de begroting om de AOW te financieren.

Deze ogenschijnlijke tegenstrijdigheid ontstaat doordat de stortingen in het spaarfonds alleen op papier plaatsvinden. Het is geen reëel fonds zoals bijvoorbeeld het ABP dat is. Het fonds moet gezien moet worden als een geoormerkte verlaging van de overheidsschuld. Het is in feite een afspraak dat in de toekomst een bepaald bedrag mag worden geleend om de AOW-uitgaven te betalen.

Het spaarfonds is om twee redenen in het leven geroepen. Een spaarfonds wekt de indruk dat er gespaard wordt en dat de AOW wordt veiliggesteld. De ongerustheid over de betaalbaarheid van de AOW wordt daarmee voor een deel weggenomen. De tweede reden is een reële. Doel van het spaarfonds is om het overheidstekort extra terug te dringen. Een storting in het spaarfonds kan niet worden gebruikt voor andere uitgaven. Doordat het spaarfonds alleen op papier bestaat tellen de stortingen niet als uitgaven.

Een storting in het spaarfonds is dus een bezuiniging. Voor de minister van Financien is dit een prettige manier van bezuinigen. Hij presenteert deze als uitgave om de AOW zeker te stellen. Daardoor concurreren de stortingen in het spaarfonds met uitgaven van andere ministeries.

Dit wil niet zeggen dat het hele spaarfonds volksverlakkerij is. Voor de AOW is het wel degelijk van belang dat er straks ruimte is op de begroting om de AOW te financieren. Hoe lager de overheidsschuld in 2020 is, hoe meer ruimte er is om de AOW te financieren. Het spaarfonds leidt immers tot minder overheidsuitgaven vergeleken met een situatie zonder spaarfonds.

Wat ook bijdraagt aan een verlaging van de overheidsschuld is een lage rente. Hoe lager de rente-uitgaven van de overheid hoe sneller de schuld daalt. Een lage rente is dus gunstig voor de financiering van de toekomstige AOW.

Dit lijkt tegenstrijdig. Enerzijds groeit door de lage rente de omvang van het spaarfonds minder hard. Anderzijds daalt de overheidsschuld sneller. Er ontstaat dus meer ruimte op de begroting voor de financiering van de AOW. Van die ruimte is wel minder geoormerkt voor de AOW dan in de situatie met een hogere rente.

De angst dat daardoor de AOW in gevaar komt lijkt mij niet reëel. De AOW wordt vanaf 2020 maar voor een deel gefinancierd uit het spaarfonds. Het grootste deel van de AOW-uitgaven wordt dan nog steeds betaald door degenen die dan AOW-premie betalen. Het waarborgen van de AOW staat of valt met de bereidheid op dat moment om de AOW-premie te betalen. Die bereidheid hangt niet alleen af van de hoogte van de AOW-premie, maar van het totaal van de collectieve lastendruk.

Wanneer er een groot spaarfonds is opgebouwd, bij hoge totale collectieve lasten, zal de bereidheid om de AOW-premie te betalen waarschijnlijk lager zijn dan in een situatie met lage collectieve lasten, een klein spaarfonds en een hoge AOW-premie.

Extra stortingen in het spaarfonds zijn daarom niet nodig om de AOW veilig te stellen. Ook het omzetten van het spaarfonds van een papieren fonds in een reëel fonds is niet nodig. De overheid zou dan gaan beleggen terwijl zij een schuld heeft.

Particulieren worden de laatste tijd gewaarschuwd voor beleggen met geleend geld. De overheid zou daar ook voorzichtig mee moeten zijn, vooral gezien de enorme bedragen die in Nederland al belegd zijn voor de oude dag. Het totale vermogen van Nederlandse pensioenfondsen is meer dan 700 miljard gulden en groeit nog elk jaar. Niemand weet wat er met de aandelenkoersen gebeurt wanneer vanaf 2020 de pensioenen massaal tot uitbetaling komen .

Lucy Kok is econoom.