Handel in aandacht, waarom niet?

Dat gaat me met m'n moeder niet wéér gebeuren, nam hij zich voor. Toen zij licht dement werd, hielp hij haar verhuizen van Utrecht naar zijn woonplaats Amsterdam en begeleidde haar naar dokters en andere medische zorg toen dat nodig was.

Moeder was nogal eigenzinnig, zegt hij. Ze had de pil van Drion, althans dat dacht ze, en een euthanasieverklaring. Ze was vastbesloten de regie in de laatste fase van haar leven niet uit handen te geven en niet in een verpleeghuis terecht te komen. Dan nog liever dood. Maar een goede huisarts stelde haar gerust en toen het nodig was, verhuisde ze toch naar een verpleeghuis. Na enkele weken daar zei ze: 'Dood? Welnee zeg, het is hier net een hotel!'

Maar de dementie werd erger; haar façades brokkelden af en ze werd steeds puurder, zegt de zoon. Dat maakte de omgang niet altijd makkelijker. Aan bingo en gezamenlijke uitjes deed moeder niet mee, maar de hobby's van vroeger kon ze ook niet meer uit zichzelf beoefenen. Zo werden de dagen in het verpleeghuis wel erg lang. 'Terwijl ik wist hoe blij ze werd van boeken en muziek, van Schubert zingen bij de piano. Ik speel geen piano, maar Paul - achteraf onze eerste begeleider - kon dat wel.'

Dat was het begin van het bedrijf Vertroetel je Ouders. Crouse richtte het in 2009 op en bedient inmiddels een groot deel van Nederland met een soort luxezorg die het midden houdt tussen maatschappelijke begeleiding, aandacht en gezelschap. Met het afschaffen van verzorgingshuizen, de afhankelijkheid van thuiszorg en de toenemende vergrijzing is dat een groeiende markt, waarop onder meer ook de organisaties Huur Een Dochter, Fleur de Dag, SeniorenStudent en Iemand Thuis actief zijn.

Vertroetel je Ouders bemiddelt tussen ouderen die persoonlijke hulp of gezelschap nodig hebben en mensen die dat kunnen bieden. Maar niet iedereen die graag ouderen begeleidt, komt daarvoor in aanmerking. Het potentiële gezelschap moet ministens hbo zijn opgeleid en wordt geacht iets extra's in huis te hebben. Piano kunnen spelen bijvoorbeeld of mensen coachen, een vorm van kunst beoefenen of een verleden in de zorg hebben. Ook moeten ze kennis en ervaring hebben in de omgang met chronische aandoeningen zoals dementie.

Niet elitair

Dat lijkt op dating tussen hoogopgeleiden, maar Crouse ontkent dat het een elitaire aangelegenheid is. 'Er zitten ook heel veel heel normale mensen tussen, hoor.'

De directeur leidt het bedrijf vanuit zijn eigen woonkamer thuis. Wie de organisatie belt, krijgt een ingehuurde doorschakeltelefoniste aan de lijn. De twaalf freelancecoördinatoren in de regio houden zelf contact met de bijna 400 freelancers die ouderen bezoeken of op de wachtlijst staan voor een klant. Op dit moment worden ruim 200 ouderen bediend. 'Het bestand varieert, maar er komen maandelijks meer cliënten bij dan er overlijden.'

Een van de begeleiders is jazz-zangeres Brenda Frans, die meerdere klanten gezelschap houdt. 'Zeker bij mensen met parkinson of alzheimer heb je met muziek geen woorden nodig om contact te maken', zegt ze. 'Ook met mijn eigen vader werkte dat zo. De laatste jaren spraken we steeds minder, maar was er méér contact omdat we muziek hadden.' Bovendien is het een prettige tweede bron van inkomen. 'Op de arbeidmarkt is nu eenmaal niet veel vraag naar een jazz-zangers of muziekdocent, dus dat is mooi meegenomen.'

Taboe

Een uur gezelschap kost 29,50euro, waarvan inclusief btw 24euro naar de begeleider gaat. Is het een service voor de rijken? Mensen met alleen AOW zonder spaarpot kunnen het niet betalen, erkent de directeur. 'Maar ongeveer eenderde van onze klanten betaalt het uit een persoonsgebonden budget, en dan speelt het inkomen geen rol.'

Vaak hebben ouderen al een indicatie om te worden opgenomen in een verpleeghuis, maar wil men dat zelf niet of probeert de familie het zo lang mogelijk te voorkomen. Dan kan een PGB worden aangevraagd. 'Bijvoorbeeld bij dementie is de lichamelijke conditie vaak nog goed en is er weinig verpleegzorg of dagelijkse zorg nodig. Dan is er ruimte in het budget voor persoonlijke begeleiding, zoals om de partner te ontlasten.'

Soms zijn het de ouderen zelf die betalen, maar meestal zijn het de kinderen. Het taboe op betaalde aandacht voor je ouders is aan het slijten, denkt Crouse, maar helemaal verdwenen is het niet. In de meest traditionele gezinnen wordt betaalde aandacht nog gezien als een vorm van falen. 'Klussen mogen wel betaald worden. Iemand inhuren voor wondverzorging of om de cv te onderhouden is prima. Maar aandacht kun je niet kopen, is de opvatting.'

Maar die houding sterft dus uit. De generatie babyboomers die nu oud wordt, heeft er in elk geval minder last van. 'Die is meer gewend de dingen voor zichzelf te regelen. Vroeger had je ook geen hondenuitlaatservice of betaalde huiswerkbegeleiding. Die vinden we nu ook heel gewoon. De markt zal de komende jaren zeker groeien.'

De financiering hoeft geen probleem te zijn, denkt hij. 'We zitten met een generatie tachtig- en negentigjarigen die zuinig is geweest en vaak spaargeld heeft, maar het voor zichzelf moeilijk vindt geld uit te geven. Soms zie je dat kinderen de zorgkosten als het ware voorschieten. Dat komt later wel terug, redeneren ze dan.'

Voordat hij voor zijn eigen moeder gezelschap zocht en een markt ontdekte, had Crouse managementbanen bij bedrijven die computersystemen ontwerpen en installeren. Die kennis kwam van pas om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen, want zowel klanten als freelancewerknemers betreden de werkvloer met een uitgebreide lijst van eisen, voorkeuren en verlangens.

Op basis van behoeften

Ook aan de klant worden eisen gesteld. 'Niet iedereen wil werken bij een kettingroker en het is gebeurd dat een overigens perfecte match, strandde op drie honden aan de ene kant en een allergie voor honden aan de andere.'

'Samen de tuin doen, prima, maar ik ben geen tuinman', staat ook wel genoteerd. En soms kunnen begeleiders wel overweg met beginnende dementie, weten ze, maar niet met ouderen die dieper de weg kwijt zijn. Ook aan de klantenkant is er een menukaart waarop voorkeuren kunnen worden aangegeven, zoals de beheersing van een vreemde taal of het kunnen omgaan met een specifieke culturele achtergrond. Crouse: 'We werken niet met vraag en aanbod, maar op basis van behoeften.'