Halbe Zijlstra maakt Nederlands buitenlands beleid overbodig

Nederland zit bij het pokerspel in de VN-Veiligheidsraad. Prachtig. Maar wie het interview met minister Halbe Zijlstra van Buitenlandse Zaken leest in de NRC, valt twee dingen op. Hij onderging bij zijn aantreden een 'Damascus-ervaring' en het lijkt alsof hij de talking points van topambtenaren opdreunt. Zijlstra loopt achter de muziek aan van Brussel, en ongemerkt van Parijs. Anderen bepalen toon en richting.

De slotverklaring van het recente congres van de Chinese Communistische Partij bevatte een opmerkelijke term. China doet enkel nog aan 'grote landen diplomatie' (da guo waijiao). Peking heeft geen boodschap aan kleine landen met wijsvingerdiplomatie. Rusland koestert minachting voor kleine landen en voert ongegeneerd machtspolitiek. Zijlstra noemt het 'kwajongensachtig'. Het is wat meer. Rusland heeft een strategische positie in het Midden-Oosten veroverd, en daarmee de diplomatieke sleutels in handen.

In de recente Amerikaanse 'Nationale Veiligheidsstrategie', getypeerd als 'America First', stelt president Trump het 'nationaal belang' voor-op. Dat doen de meeste landen. 'America First' maakt Amerika niet 'isolationistisch', zoals Zijlstra stelt. Hij heeft het beleidsdocument waarschijnlijk niet gelezen. Het beschrijft bondgenoten, zoals in Europa waar Trump het gevaar ziet van 'gewelddadige islamitische terroristen'. Voor veel EU-leiders een taboeterm. Ook vindt Zijlstra Trump onvoorspelbaar. Men kan veel van hem beweren, maar wat Trump aankondigt doet hij. Politici in Europa doen vaak het omgekeerde.

Zijlstra voelt de wereldorde verschuiven, maar weet niet waarheen. Er is een transformatie van 'globaal bestuur' naar 'machtsevenwicht tussen grote mogendheden'. Nederland houdt van global governance met internationale regelgeving alom, van handel tot klimaat. Door de assertievere houding van Amerika, China en Rusland verloopt ordening via balance of power: drie grote mogendheden willen elkaars geopolitieke ambities beperken. Dat veroorzaakt een permanent schaakspel in alle conflictgebieden, van Midden-Oosten tot Verre Oosten. De wereldorde draait minder om recht; meer om macht.

Dat ligt ook de EU niet. Brussel ziet Europees bestuur als model voor globaal bestuur, met de VN als platform en klimaatbeleid als paradepaardje. Sinds Brexit wordt Europees Buitenlands- en Veiligheidsbeleid gedomineerd door Frankrijk: kernmacht en permanent lid van de VN-Veiligheidsraad. Via de EU zet Parijs de 'Europese koers' uit. Zijlstra beseft het wellicht niet, maar hij hob- belt achter de Franse diplomatie aan.

Onlangs sprak ik een Israëlische minister over de verhouding Israël-Europa. Hij zei vijandig te worden bejegend in de EU, Frankrijk en Zweden, maar hartelijk verwelkomd in Oost- en Midden-Europa. Dat beeld paste precies bij de stemming over de VN-resolutie inzake de verplaatsing van de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem. De Franse president Macron bekritiseerde het Amerikaanse besluit ongemeen fel. De moslimgemeenschap in Frankrijk is intussen zo groot dat ze een binnenlandse factor is in buitenlands beleid. Dat geldt ook voor Zweden, dat via massa-immigratie culturele zelfmoord pleegt.

Federica Mogherini, EU-commissaris voor buitenlands beleid, komt voort uit de Italiaanse communistische jeugd en bewonderde PLO-leider Yasser Arafat. Zij hekelt Israël, de enige democratie in het Midden-Oosten, maar prijst Iran waar ze 'darling van de ayatollahs' is. Macron is zwijgzaam over de demonstraties in Iran. Mogherini ook. Ze is op vakantie in Cuba, te gast bij president Castro. Macron en Mogherini bakken zo Zijlstra's (non)beleid.

Nederland had inzake Jeruzalem 'onthouding' moeten stemmen, zoals landen uit Midden- en Oost-Europa. Zijlstra geeft juist deze landen onderuit de zak. Hij volgt, wederom, EU-commissaris Frans Timmermans in diens strafexpeditie tegen 'Mitteleuropa'. Frankrijk mobiliseerde onlangs 100 duizend politieagenten en militairen om kerstmarkten te beschermen. Mitteleuropa wil dergelijke fenomenen niet importeren en beperkt immigratie. Zijlstra zou Oost- en Midden-Europa moeten danken voor het afsluiten van de Balkan-route in 2015. Daarmee beschermden ze ook de Nederlandse welvaartsstaat. Ze worden echter bestraft. Timmermans wordt in Mitteleuropa gezien als heruitgave van een Russische Volkscommissaris.

Nederland definieert klimaat en gerechtigheid als eigen taken in de Veiligheidsraad. Het eerste ligt in coma, na Amerikaans vertrek uit het klimaatakkoord. Het tweede doet de paus al. Hoofdthema's in de Veiligheidsraad zijn in 2018: Noord-Korea, Iran en Syrië. En hervorming van de VN zelf. Amerika betaalt veruit het meeste aan de VN-begroting en weigert nog langer pispaal te zijn voor dwergstaten.

Als Zijlstra niets anders kan dan de EU-muziek van Franse compositie volgen, is een Nederlands buitenlands beleid volstrekt overbodig.

_{Derk Jan Eppink is senior fellow bij het London Policy Center in New York}