Weblog
Grote beslissingen worden altijd genomen door individuen, Mark van Vugt blogt er over
Zijn we van nature politiek links of rechts georiënteerd? Waarom bezorgt Facebook je niet meer vrienden? En bepaalt de lengte van de kandidaten wie er president wordt? Vanaf morgen zal professor Mark van Vugt zich voor Vonk, het achtergrond- en opiniekatern van de Volkskrant, geregeld over dit soort vragen buigen. In zijn blog Hoofdzaak zal de hoogleraar in Evolutionaire en Werk- en Organisatiepsychologie aan de VU met zijn bijzondere kijk op menselijk gedrag ingaan op actuele zaken. Morgen staat hij al in de papieren Vonk met een analyse van de psychologische lessen van de crisis.
U kijkt vanuit een 'evolutionair psychologisch perspectief' naar menselijk gedrag'. Wat houdt dat in?
'Mijn uitgangspunt is dat ons brein, net als ons lichaam, een product is van natuurlijke selectie. Het is gevormd door miljoenen jaren waarin we allerhande problemen moesten oplossen, van eten vinden tot overeenstemming in de groep bereiken. Van daaruit bekijk ik hedendaags gedrag en zoek ik naar de oorzaken van bepaalde menselijke reacties. Denk bijvoorbeeld aan iets als altruïsme of filantropie: waarom zijn mensen behulpzaam? Een evolutionaire blik leert dat het er uiteindelijk altijd om gaat gedrag te vertonen dat de voortplanting ten goede komt.'
Is voor de filantroop seks dan eerder binnen handbereik?
'Als je veel geld geeft aan een goed doel, geeft je het signaal af dat je rijk én behulpzaam bent. Een gouden combinatie van eigenschappen om indruk mee te maken. Dat geldt trouwens ook voor oorlog voeren. Door risico's te nemen verwerft een man status, verdient hij geld en wordt hij misschien wel beroemd. Dat trekt vrouwen aan en is dus gunstig voor het nageslacht. Als roem en geld niet binnen handbereik zijn, is risico nemen een manier om status te verkrijgen. Door je als soldaat aan te melden, bijvoorbeeld.'
Wat mogen we van uw blogs hier verwachten?
'Ik probeer hier actuele gebeurtenissen uit het (wereld)nieuws met inzichten uit de evolutionaire psychologie te begrijpen en verklaren. Van hoe we onze politiek leiders kiezen en waarom, tot het gevaar van privatiseren van kind- en ouderenzorg. Daarbij richt ik me met name op sociaal en economisch gedrag van mensen. Verder ben ik een fervent voetballiefhebber, dat zal ook in mijn blogs tot uiting komen.'
Welk onderwerp schreeuwt volgens u om een evolutionair psychologisch perspectief?
'Klokkenluiders, bijvoorbeeld. Zij zijn nu veel in het nieuws, denk ook aan wikileaks en publeaks. Wat beweegt nou zo'n klokkenluider? Maar ook: de psychologie van dictators. Hoe gedragen mensen zich als je ze macht geeft? Daarnaast is duurzaamheid een belangrijk issue in mijn onderzoek, bijvoorbeeld hoe je milieuvriendelijk aankoopgedrag kunt stimuleren.
'Hoe je het ook wendt of keert, van een maatschappelijk probleem als de crisis tot geopolitieke kwesties als de oorlog in Syrië, uiteindelijk heb je altijd te maken met individuen die beslissingen nemen. Die beslissingen hebben vervolgens collectieve consequenties. Denk aan Obama die besluit raketten af te schieten of een bankier die meer risico neemt door geld tegen een gunstiger rente weg te zetten. Door het grote terug te brengen tot het kleine, leren we het grote beter begrijpen.'
Komende zaterdag verschijnt er in de papieren Vonk een artikel van uw hand over hoe een verkeerd mensbeeld tot de economische crisis heeft geleid. Kunt u alvast een tipje van de sluier oplichten?
'Economen en politici gaan er vaak vanuit dat mensen van nature eerder rechts zijn, dat eigenbelang en competitie de belangrijkste menselijke neigingen zijn. Daar willen ze dan ook de samenleving naar inrichten. Maar als je kijkt naar de geschiedenis van de mens, zie je dat we 99 procent van onze tijd op aarde in groepen van jagers-verzamelaars leefden. De groep is een belangrijke overlevingsstrategie. Daar hoort een soort egalitair systeem bij dat dominante individuen in toom houdt. Toegenomen welvaart en financiële zelfstandigheid hebben ons groepsgevoel ondermijnd. Als je alleen en zelfstandig kunt zijn, waarom zou je je dan verbonden voelen met een groep? Die individualisering en vervaging van sociale structuren heeft echter gezorgd voor toenemende eenzaamheid en depressie. In mijn artikel van zaterdag leg ik uit hoe de dominantie van eigenbelang en het ondermijnen van het groepsbelang tot de economische crisis hebben geleid.'
Mark van Vugt is professor Evolutionaire en Werk- en Organisatiepsychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Daarnaast is hij als onderzoeker verbonden aan Oxford University. Op zijn naam staan inmiddels diverse populair wetenschappelijke boeken over leiderschap, competitie en samenwerking. Als onderzoeker is hij geïnteresseerd en gespecialiseerd in het doorgronden van thema's als status, macht, altruïsme, oorlogsvoering en liefdadigheid en natuurbehoud en duurzaamheid.
undefined
