Grondwet Irak ligt zwaar onder vuur
De Koerden in Noord-Irak vinden dat hun autonomie, die in de Iraakse grondwet is vastgelegd, ook in de VNresolutie had moeten staan....
Iraks machtigste geestelijke leider, groot-ayatollah Ali al-Sistani, vindt haar maar niets. Voor de belangrijkste Koerdische leiders is zij van levensbelang. Zij wilden haar zelfs opgenomen zien in de VN-resolutie over Irak die gisteren is aanvaard. Het gaat hier om de TAL (voluit Transitional Administrative Law) de tijdelijke grondwet met 62 artikelen die de blauwdruk moet vormen voor het Irak van na 30 juni. Irak krijgt een soevereine interim-regering, maar de grondwet, die in maart werd opgesteld, ligt zwaar onder vuur.
De nieuwe regering bestaat uit technocraten die niet te veel beslissingen moeten nemen. Zo moet het ook, vindt de machtigste factie in het land, onder leiding van Al-Sistani. Zijn medewerking was essentieel voor de VS. Op de achtergrond speelt zijn verwachting dat algemene verkiezingen de shi'ieten in een toekomstig parlement aan een meerderheid zullen helpen. Zij vormen tenslotte zestig procent van de bevolking.
De nieuwe regering zit voor een half jaar en moet vooral de veiligheid vergroten en verkiezingen voorbereiden. Het parlement dat daarna aantreedt, moet de definitieve grondwet opstellen.
De blauwdruk die daarvoor al klaarligt, kan de in de ogen van de groot-ayatollah geen genade vinden. Volgens Al-Sistani is die grondwet 'door een ongekozen raad' onder druk van bezetters opgesteld. 'Zij is illegaal en de meeste Irakezen verwerpen haar. Iedere poging deze grondwet legitimatie te geven door haar in de VNresolutie te noemen zal gevaarlijke consequenties hebben', aldus Al-Sistani, deze week.
Maar voor Koerden is de tijdelijke grondwet van essentieel belang. In een brief aan president Bush, vlak voordat de VN-resolutiedefinitief werd opgesteld, dreigden de twee belangrijkste Koerdische leiders Barzani en Talabani dat de Koerdische regio zich van de rest van Irak zal afscheiden als de nieuwe grondwet niet expliciet in de resolutie wordt genoemd, tenzij de VS de uitvoering van die wet garanderen.
Al-Sistani waarschuwde deze week dat de autonomie voor de Koerden zoals deze grondwet vastlegt, onaanvaardbaar is. Ook dat heeft een politieke reden. In de grondwet staat dat een 'definitieve grondwet' niet in werking kan treden als tweederde van de kiezers in drie of meer van de achttien Iraakse provincies tegen zijn. In Noord-irak zijn er drie waarin de Koerden de meerderheid vormen.
Die politieke macht zint de geestelijke niet omdat hij andere plannen heeft met de grondwet. Eerder had hij al bezwaar aangetekend tegen de gelijke rechten van vrouwen waarover de grondwet rept. Uit protest gingen in Noord-Irak Koerdische vrouwen de straat op omdat zij niet onder islamitisch recht willen vallen, zoals Al-Sistani wenst. Ook het noemen van de islam als een belangrijke peiler in het nieuwe Irak in plaats van de peiler waarop de staat rust, keurt de geestelijke af.
De Koerden, een vijfde van de Iraakse bevolking, vrezen hun autonomie te verliezen. Maar ze zijn ook teleurgesteld. Ze nemen het de VS kwalijk dat zij, 'de trouwste bondgenoten', te horen kregen dat de hoogste regeringsfuncties, president en premier, voor een shi'iet en een soenniet bestemd waren.
Ze schrijven Bush daarom dat de grondwet bepaalt dat een democratisch Irak niet op religieuze of etnische principes zou stoelen. Koerden en Arabieren zijn de twee belangrijkste Iraakse nationalegroepen. Waarom dan geen Koerd aan de top?
Toch hebben de Koerden deze week een kleine overwinning behaald. Hun strijders, peshmerga's, behoren niet tot de milities die (met een beroep op TAL) moeten worden ontbonden. Zij vormen een regulier leger van 45 duizend man, van wie velen in Noord-Irak blijven.
Premier Allawi zei dat de peshmergha's gaan werken voor de interne veiligheidsdiensten van de Koerdische regionale regering. Daarmee erkende hij, tot Koerdische vreugde, indirect het althans voorlopige onafhankelijke voortbestaan van deze regio.
De Koerden vrezen de shi'ieten, die zich hebben verzet tegen de Amerikaanse bezetting. Talabani en Barzani zijn bang, schrijven ze aan Bush, 'dat we wegens ons bondgenootschap met de VS aan wraak ten prooi zullen vallen'. Zij willen zich daartegen verdedigen door de eigen legers in stand te houden en Amerikaanse garanties dat de interim-grondwet blijft gelden. Lukt dat niet, dan stappen ze uit de interim-regering, boycotten ze de komende verkiezingen en roepen ze een eigen staat uit.
