Groepsimmuniteit niet makkelijk bereikbaar, maar ‘semi-groepsimmuniteit’ komt nu toch echt in zicht

Mondkapjes dragen de Denen niet meer, het uitgaansleven is er weer open en vanaf vrijdag hoeft men zelfs geen vaccinatiebewijs meer te laten zien. En als klap op de vuurpijl komen er zaterdag in Denemarken vijftigduizend mensen bijeen op een concert, het is voor het eerst in twintig maanden dat zoiets in Europa weer gebeurt.

Dat is kennelijk hoe het kan gaan als ongeveer driekwart van de bevolking volledig is ingeënt. Want het virus mag dan nog op een laag pitje rondgaan – ruim vijfhonderd besmettingen worden er in Denemarken nog dagelijks geregistreerd – de maatschappij gegijzeld houden met dreigende volle ziekenhuizen kan het virus niet meer.

‘Semi-groepsimmuniteit’ is het woord dat hoogleraar epidemiologie Frits Rosendaal (LUMC) aan die situatie toekent. ‘Een leven in evenwicht met het virus’, zegt hij. ‘Op een gegeven moment, eind dit jaar, misschien eerder, komen ook wij op het punt waar Denemarken nu al is. Al denk ik niet dat je er een percentage gevaccineerden aan kunt hangen.’ Zo zal de precieze drempel per land iets verschillen, afhankelijk van factoren als de leeftijdsopbouw, de hoeveelheid onderlinge contacten en in hoeverre de niet-gevaccineerden bij elkaar op een kluitje zitten.

Voor echte groepsimmuniteit, de situatie waarbij het virus helemaal niet meer rondgaat, zou zo’n 85 procent van de gehele bevolking beschermd moeten zijn tegen het virus, door vaccinatie of natuurlijke infectie, nemen kenners inmiddels aan. Maar dat is de theorie. Omdat vaccins volgens recente Britse cijfers ‘maar’ zo’n 80 procent van alle besmettingen tegenhouden, is echte groepsimmuniteit onbereikbaar. Zelfs als iedereen gevaccineerd is, kan het virus immers in theorie nog op een laag pitje van keel naar keel rondhoppen.

‘Maar door vaccinatie verlaag je wel degelijk de besmettingskans, en dus de circulatie’, zegt Rosendaal. ‘De kans wordt gewoon kleiner dat je iemand tegenkomt die het virus kan overdragen. En als een gevaccineerde besmet raakt, is dat bovendien meestal niet zo erg.’ Volgens net verschenen berekeningen van het RIVM zijn gevaccineerden immers voor 95 procent beschermd tegen ziekenhuisopname, en voor 97 procent tegen ic-opname. ‘We zijn op dit moment eigenlijk haast alleen nog ongevaccineerden aan het opnemen’, constateert ook Rosendaal.

12-plussers

Het OMT zegt intussen te streven naar een vaccinatiegraad van zo’n 95 procent bij 12-plussers. ‘Dat is eenzelfde vaccinatiegraad als bij kinderen in het Rijksvaccinatieprogramma’, licht hoogleraar moleculaire epidemiologie en OMT-lid Marc Bonten desgevraagd toe. ‘Dat is zeker voldoende om de druk op de ziekenhuisbedden geen probleem meer te laten worden.’

In onder meer Israël en het Verenigd Koninkrijk schoot het aantal besmettingen overigens eerst omhoog nadat men de maatregelen had afgeschaald, doordat het virus alsnog oplaaide, vooral onder de ongevaccineerden. Ook in Nederland is zo’n effect al zichtbaar: van de mensen die positief worden getest en waarvan de vaccinatietoestand bekend is, zijn er momenteel ongeveer twee op de drie ongevaccineerd – terwijl ongevaccineerden in de bevolking inmiddels in de minderheid zijn.

Rosendaal ziet dat veel maatregelen verwateren: afstand houden doet men al minder trouw en op bijeenkomsten worden hier en daar zelfs alweer handen geschud. Rosendaal vertelt over zijn zoon, die twee keer is ingeënt én een natuurlijke infectie heeft doorgemaakt. ‘Hij is dus king coronabescherming. Laatst was hij een paar dagen ziek. Hij heeft zich toen niet laten testen. Terwijl het in theorie natuurlijk wel degelijk corona kon zijn.’

Intussen valt zelfs het toverwoord ‘groepsimmuniteit’ weer. Binnen twee maanden moet het mogelijk zijn om de drempel te bereiken en het virus volledig uit te bannen, durfden experts van het Israëlische ministerie voor Volksgezondheid deze week hardop te zeggen. De combinatie van de derde prik die men beschikbaar heeft gesteld en de recente piek in het aantal besmettingen, zou het virus wél kunnen laten opbranden, verwacht men.