Grieks wanhoopsoffensief om vluchtelingen van straat te halen

In de Atheense havenstad worden sinds maandag folders verspreid om de duizenden vluchtelingen op te roepen naar opvangkampen te gaan. 'De kampen zijn schoon, niet gesloten en je kunt je er registreren als asielzoeker', staat er te lezen. Er gaan zelfs foto's rond van de frisse, nieuwe faciliteiten in het pasgeopende kamp Skaramangas.

Volgens de autoriteiten zijn al duizend vluchtelingen vrijwillig vertrokken, maar de rest van de naar schatting 4.600 vluchtelingen in de haven twijfelt; ze zijn bang dat ze worden vastgezet of teruggestuurd naar Turkije. Ook doen verhalen de ronde over de situatie in de overvolle vieze opvangkampen, waar Syriërs en Afghanen elkaar in de haren vliegen, vrouwen worden belaagd en te weinig voedsel is.

Rekening

De groep van vijftigduizend migranten die op het vasteland in Griekenland verblijft, dreigt het kind van de rekening te worden van de deal met Turkije. Ze vallen niet onder de terugkeerregeling omdat zij al vóór 20 maart Griekenland zijn binnengekomen, maar kunnen ook niet verder reizen omdat de Balkanroute is afgesloten. Afgelopen weekeinde braken in Idomeni aan de grens met Macedonië nog hevige rellen uit toen honderden vluchtelingen probeerden door de grens te breken.

De situatie voor de vijftienduizend gestrande vluchtelingen bij Idomeni wordt steeds penibeler. Ze kunnen geen kant op nu Macedonië de grens hermetisch heeft afgesloten. Hun enige alternatief is asiel aanvragen in Griekenland en relocatie - de Europese afspraak van vorige zomer om lidstaten op vrijwillige basis 160 duizend asielzoekers van Italië en Griekenland te laten overnemen. Maar hiervan komt bitter weinig terecht; tot nog toe zijn 615 mensen herplaatst. Alle aandacht van de Europese asielexperts is bovendien verlegd naar de Griekse eilanden vanwaar vorige week de eerste 325 kansloze migranten zijn teruggestuurd naar Turkije, 'als signaal dat smokkel een gevaarlijke en vruchteloze route is', aldus de Europese grenswacht Frontex.

De kans dat de hervestiging vanaf het vasteland van Griekenland op korte termijn vaart krijgt, is gering. De Europese lidstaten hebben maar enkele duizenden plekken toegezegd en Griekenland kampt nog steeds met een enorm capaciteitsgebrek om asielaanvragen te verwerken. Tot nog toe konden hooguit tienduizend asielprocedures per jaar worden verwerkt; vorig jaar kwamen een miljoen bootvluchtelingen Griekenland binnen. Pas eind vorige maand is een wet aangenomen die het mogelijk maakt meer personeel aan te nemen en de asielprocedure te versnellen.

Eerder was daar geen behoefte aan omdat vluchtelingen geen asiel in Griekenland wilden aanvragen, zegt woordvoerder van het Griekse coördinatiecentrum voor de vluchtelingencrisis. In de nieuwe deal met Turkije moeten vluchtelingen juist wel in Griekenland aangeven dat ze asiel willen aanvragen in Europa, waarbij zij voor de rest van de procedure naar andere lidstaten kunnen worden uitgewezen. Voor die relocatie is het Europese asielagentschap EASO, dat belast is met de hervestiging van asielzoekers, weer aangewezen op registratie door de Grieken.

Traag

Voor de trage afhandeling verwijzen de organisaties naar elkaar. De Grieken zeggen nog steeds te wachten op de honderden beloofde asielexperts vanuit Europa, vooral tolken en juridische adviseurs. Frontex en het EASO benadrukken dat zij er alleen zijn om te assisteren en dan nu vooral op de eilanden. Registratie en asielaanvraag is een zaak voor de Grieken, zeggen zij. Zij kunnen geen mensen herplaatsen of terugsturen zolang ze niet zijn geregistreerd als asielzoeker.

In Idomeni aan de Grieks-Macedonische grens is de asielregistratie nog steeds een chaos. Aanvragen kunnen nog steeds alleen via Skype worden ingediend en dan ook nog op beperkte momenten van de week. 'Er is totaal geen informatie hier', vertelt Jonas Hagensen van Artsen zonder Grenzen die dinsdagochtend vanuit Idomeni is aangekomen. 'Geen wonder dat mensen varen op geruchten dat de grens opengaat, zoals afgelopen zondag.'