Greenpeace sleept Nederlandse staat voor rechter om staatssteun KLM

Greenpeace heeft de staat in de nacht van zondag op maandag formeel op de hoogte gesteld. ‘We willen groen en eerlijk uit deze crisis komen’, stelt Dewi Zloch in een verklaring, de expert Klimaat en Energie bij de Nederlandse tak van Greenpeace. ‘Deze miljardensubsidie voor grote vervuiler KLM staat hier haaks op. Dat is onverteerbaar voor iedereen die hard werkt aan de omslag naar een duurzame samenleving.’

Volgens Zloch is het steunpakket in strijd met de zorgplicht die de Nederlandse overheid heeft voor zijn burgers. Greenpeace keek dat argument af van de roemruchte Urgenda-zaak. Daarin oordeelde de rechter eind vorig jaar definitief dat de overheid verzaakte in zijn zorgplicht door te weinig tegen klimaatverandering te doen. Als gevolg hiervan moet het kabinet de uitstoot van broeikasgassen nu versneld terugbrengen.

Greenpeace eist nu dat het kabinet jaarlijks een maximaal aantal megatonnen CO2-uitstoot oplegt aan KLM. Dat maximum moet per jaar dalen, zodat de luchtvaartmaatschappij elk jaar minder uitstoot. Uiteindelijk is dat zelfs beter voor KLM, meent Greenpeace: door niet op de oude voet door te gaan, zou de maatschappij toekomstbestendiger worden.

‘Het zal voor de rechter veel moeilijker zijn om hier hetzelfde spoor te bewandelen als in de Urgenda-zaak’, reageert Jonathan Verschuuren, hoogleraar klimaatrecht aan de Universiteit van Tilburg. ‘Dat ging over het hele klimaatbeleid, dit over een klein onderdeeltje.’

Hij wijst erop dat de rechter in de Urgenda-zaak niet bepaalde wélke maatregelen het kabinet moest treffen. Dit blijft de verantwoordelijkheid van de politiek. ‘In deze nieuwe rechtszaak gaat het natuurlijk wel over een individuele maatregel’, aldus Verschuuren. ‘De overheid neemt allerlei beslissingen die niet bijdragen aan het halen van de klimaatdoelen. Uiteindelijk gaat het om het totaal.’

Dit vindt ook Gerrit van der Veen, bijzonder hoogleraar milieurecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Dit wordt een hele lastige. Het kan natuurlijk dat je liever hebt dat er harde klimaatvoorwaarden aan het pakket worden gekoppeld. Maar dat is een politieke vraag.’

Ruziënde vakbonden

Het kabinet maakte in juni bekend 3,4 miljard euro uit te trekken voor de redding van KLM. Net als de rest van de luchtvaart is de Nederlandse maatschappij hard geraakt door de coronacrisis. Het pakket bestaat uit een directe lening van 1 miljard euro en 2,4 miljard euro aan staatsgaranties voor commerciële leningen. Het kabinet stelde harde voorwaarden aan onder meer het loonoffer dat de KLM-werknemers moeten brengen, maar bracht geen strengere klimaateisen in.

Over dat loonoffer steggelen KLM en de vakbonden – net als de vakbonden onderling – nog steeds. De kabinetseis dat de bestbetaalde werknemers (lees: piloten) veel meer zouden inleveren dan laagbetaalde KLM’ers, is een twistappel van formaat gebleken. De Tweede Kamer gooide in augustus olie op het vuur met de motie dat werknemers tot anderhalf keer modaal nog meer moeten worden ontzien.

De tijd dringt: voor 1 oktober moet KLM van het kabinet een saneringsplan inleveren. Betrokkenen noemen de kans bijzonder klein dat de partijen er dan uit zijn.