Nieuws
Grapperhaus: ‘Onduidelijk of er undercover onderzoek naar moskeeën is gedaan’
Het is voor het ministerie van Justitie en Veiligheid niet te achterhalen of er daadwerkelijk undercover onderzoek is gedaan naar de islamitische gemeenschap. Wel heeft de NCTV steken laten vallen door gemeenten niet te waarschuwen over onderzoeksmethoden van het bedrijf Nuance door Training en Advies.
Dat schrijft demissionair minister Grapperhaus dinsdag aan de Tweede Kamer.
Deze maand meldde NRC dat zeker tien gemeenten heimelijk onderzoek lieten doen naar moskeeën en islamitische organisaties. Het bedrijf dat de opdracht uitvoerde, Nuance door Training en Advies (NTA), maakte daarbij volgens de krant gebruik van undercovermethoden. Medewerkers zouden als bezoeker deelnemen aan gebedsdiensten, zonder zichzelf kenbaar te maken als onderzoeker.
Het nieuws leidde tot een golf van verontwaardiging. Bestuurders van onderzochte moskeeën reageerden verbaasd, ze waren niet van het onderzoek op de hoogte. Maar NTA ontkende undercover onderzoek te hebben gedaan. Volgens het bedrijf kwamen medewerkers ‘niet zonder toestemming in besloten ruimten, zoals moskeeën en kerken’.
De meeste gemeenten die opdracht gaven tot onderzoek nemen die verklaring over, of gaan nog een stapje verder. Zo stellen Ede, Veenendaal, Rotterdam, Huizen en Eindhoven tegenover de Volkskrant dat NTA-medewerkers zich tijdens gesprekken in de islamitische gemeenschap altijd hebben geïdentificeerd als onderzoeker. Zoetermeer, Leidschendam-Voorburg en Helmond zeggen eerst intern onderzoek af te wachten.
Ook de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), die gemeenten de firma NTA aanraadde én voor de rapportages betaalde, probeerde afgelopen week te achterhalen hoe NTA te werk ging. Die reconstructie heeft weinig opgeleverd, blijkt uit de brief van Grapperhaus. ‘Omdat de precieze afspraken over de uitvoering en oplevering van de krachtenveldanalyses gemaakt zijn tussen gemeenten en NTA, kan ik geen uitspraken doen over de vraag of er onrechtmatige onderzoeksmethodieken hebben plaatsgevonden.’
Opmerkelijk is wel dat de NCTV al in 2017 zorgen had dat onderzoeksbureaus zoals NTA methoden hanteerden die in strijd zijn met ‘de democratische beginselen van onze rechtstaat’. Heimelijk onderzoek doen mogen alleen politie- en inlichtingendiensten. In een vrijgegeven nota staat dat het daarom belangrijk is om ‘gemeenten te wijzen op eventuele risico’s en hun verantwoordelijkheden bij de inhuur van externe expertise’. Daar heeft de NCTV lelijke steken laten vallen, concludeert Grapperhaus. Ondanks de nota zijn gemeenten ‘niet proactief door de NCTV gewezen op de mogelijke risico’s die lagen in de rechtmatigheid van de verwerking van persoonsgegevens, noch over de kanttekeningen over de gebruikte methodieken’.
Wat onderzoeksbureau NTA in de rapporten over islamitische burgers heeft geschreven, blijft volgens gemeenten geheim. De rapporten zijn opgesteld in opdracht van de gemeenten en betaald van belastinggeld, maar ‘eigendom van NTA’. Openbaarmaking ‘zou bovendien de staatsveiligheid kunnen schaden’.
