Gouden bergen van tropisch hout

'Gewoon niet doen.' De belegger in teakhout, citrusbomen en andere milieuvriendelijke producten loopt extreem grote risico's, concludeert de Consumentenbond in een onderzoek naar 28 aanbieders van beleggingen in natuurproducten. 'Stap in erkende groenfondsen, als je ecologisch verantwoord wilt beleggen', luidt het advies.

Maar beleggers blijken hardleers. Het regent klachten over natuurfondsen, zowel bij de Economische Controledienst (ECD) als bij de Consumentenbond zelf. 'De risico's van een belegging in hout openbaren zich meestal pas na een paar jaar. Als het te laat is, blijkt dat de voorspelde rendementen veel te rooskleurig zijn voorgesteld', stelt de bond.

De groene belegger lijkt een gewillig slachtoffer. De Consumentenbond krijgt zelfs klachten van mensen die zich op straat hebben laten overtuigen om dik vijfduizend gulden te investeren in een teakhoutfonds. Om er dan bij thuiskomst achter te komen, dat ze toch iets anders hebben ondertekend dan ze hadden gedacht.

Beter milieu

Groen beleggen is in. De wens om mee te werken aan een beter milieu zit diep. Aanbieders van beleggingen in tropisch hardhout spelen in op deze hype. Met goede verkooppraatjes, glossy folders en flitsende internetsites worden beleggers gepaaid om te investeren in tropische plantages in verre landen. Hun boodschap: ecologisch verantwoord beleggen hoeft prachtige rendementen niet in de weg te staan.

En mooi zijn ze, die rendementen. Op papier althans. Investeren in hardhout levert met een beetje geluk een rendement op van 15 tot 20 procent, per jaar welteverstaan. En wie geen spaargeld heeft, kan geld lenen. Tegen aantrekkelijke rentes, uiteraard. En wie wil er geen investering doen als een inleg van 30 duizend gulden na zestien jaar een half miljoen waard is geworden? Wie een dergelijk rendement op de beurs wil halen, moet wel een erg gelukkige hand van beleggen hebben.

Maar ook voor beleggers in hardhout geldt dat er geen rendement is zonder risico. Integendeel, de risico's zijn legio. De Triodos Bank, de Nederlandse pionier op het terrein van groen beleggen, doet niet aan beleggingen in teakhout. 'Wij geloven niet in de beloofde rendementen.'

Verzekeraar Ohra moest twee jaar geleden erkennen dat het veel kleinere Triodos het goed heeft gezien. De Arnhemse verzekeraar besloot anderhalf jaar geleden om een levensverzekering te ontbinden die was gekoppeld aan een belegging in teakhout. Hoewel de Teakwood Rendementpolis van Ohra aanzienlijk lagere rendementen in het vooruitzicht stelde dan de meeste aanbieders nu doen, concludeerde de verzekeraar dat 'het niet langer verantwoord is om cliënten bloot te stellen aan de risico's die aan het teakproject zijn verbonden'. Een natuurramp kan de bomen treffen, de prijs van hardhout kan dalen en hout is een natuurproduct; de bomen kunnen minder snel groeien.

De houders van de Ohra-teakhoutpolis werden keurig gecompenseerd en hun inleg werd opnieuw belegd. Hoe anders liep het af met de klanten van het 'groene' beleggingsfonds Ecobel uit Zwolle. De directeur van dit fonds werd vorig jaar veroordeeld tot celstraf en het terugbetalen van de 11,5 miljoen gulden die de bijna zeshonderd gedupeerde beleggers hebben ingelegd. Ondanks dit vonnis kunnen beleggers naar het grootste deel van hun geld fluiten. Hun belegging is verdampt.

De meeste fondsen in hout en andere natuurproducten staan niet onder toezicht en vallen ook niet onder de informatieplicht die geldt voor bedrijven die aandelen uitgeven. Zowel De Nederlandsche Bank (DNB) als de Stichting Toezicht Effectenverkeer (STE) kunnen weinig doen tegen malafide aanbieders van natuurbeleggingen.

Hoe dat kan?

Er zitten gaten in de toezichts wetgeving, waarvan de meeste aanbieders dankbaar gebruik maken. De Wet Toezicht Beleggingsfondsen, die het toezicht van DNB regelt op fondsen als Robeco of Fortis Obam, is alleen van toepassing op collectieve beleggingen. Bij de meeste houtfondsen is sprake van een individuele belegging waarbij de belegger een specifiek stuk grond of een aantal bomen krijgt toegewezen.

De Wet Toezicht Effectenverkeer, op grond waarvan de STE aanbieders van effecten kan dwingen om gedetailleerde informatie te verstrekken over rendement en risico, helpt ook niet. 'Dat dit soort fondsen niet onder de informatieplicht valt, baart ons grote zorgen', stelt een woordvoerder van de beurswaakhond. De informatieplicht geldt niet voor houtfondsen omdat zij geen aandelen verkopen, maar meestal een recht op de kapopbrengst van een aantal gekochte bomen.

Het omzeilen van de toezichts wetgeving is volgens ingewijden tekenend voor de werkwijze in deze sector. 'De mensen die dit soort producten aanbieden zijn toch vaak cowboys met een goudzoekersmentaliteit. Niet de krijtstrepenpakken waar ze bij DNB aan zijn gewend', zegt een van hen.

Omzeilen

Door de toezichtswetgeving te omzeilen, wordt bespaard op de kosten. Maar bestuurders van houtbeleggingen voorkomen bijvoorbeeld ook dat zij worden getoetst op betrouwbaarheid en deskundigheid.

Dat is een probleem, zo valt ook binnen de sector te beluisteren. 'Er zit een hoop kaf tussen het koren', beaamt J. Hovers, commissaris bij De Nederlandsche Bank en voorzitter van de raad van toezicht van Terra-Vitalis, een aanbieder van teakhoutbeleggingen. 'Het is inderdaad zaak om scherper toezicht te regelen op dit soort beleggingen. Nu lijden de goeden onder de malafide aanbieders.'

Maar een toets van de betrouwbaarheid en deskundigheid is niet voldoende, meent Hovers. 'Er moet ook serieus worden gecontroleerd of aanbieders doen wat ze zeggen dat ze doen. Alleen of die manier kunnen uitwassen in de sector worden aangepakt.'

Tot het zover is, blijft de Consumentenbond sceptisch. Drie tips voor het kiezen van een hardhoutfonds? 'Wij hebben maar één tip: gewoon niet doen!'